Voormalig vicepresident Mike Pence was woensdag heel duidelijk. Hij schreef op X: „Meneer de president, Oekraïne is deze oorlog niet begonnen. Rusland lanceerde een niet-uitgelokte en brute invasie die honderdduizenden levens eiste. De Weg naar Vrede moet gebouwd worden op de Waarheid.”

De oud-politicus is niet de enige die zich kritisch uitsprak over Trumps kijk op het Oekraïense verleden. Ook vanuit het Congres klonken bezwaren. „De president heeft een herkansing nodig – en moet opnieuw beginnen. Hij heeft een slechte koers gekozen”, zegt Don Bacon, Republikeins lid van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden. „Ik ben ervan overtuigd dat wat hij zei, verkeerd is, en dat is jammer.”

Bacon, die bekend staat als een gematigd Republikeins politicus, staat in Washington niet alleen in zijn kritiek op Trumps harde uitspraken richting de Oekraïense president. Senator Roger Wicker, voorzitter van de Senaatscommissie voor defensie, deelt Bacons standpunt. „Poetin is een oorlogsmisdadiger die de rest van zijn leven achter de tralies moet doorbrengen, zo niet geëxecuteerd moet worden”, aldus Wicker.

Republikeins senator John Kennedy zit eveneens op die lijn. „Ik ben het geheel oneens met het Witte Huis: ik denk niet dat Oekraïne de oorlog is begonnen, ik denk dat Poetin dat deed, en ik heb mijn gevoelens duidelijk gemaakt. Ik denk dat hij een gangster is met een zwart hart. Ik denk dat hij Stalins smaak voor bloed heeft. (…) Ik denk dat hij een slechte, slechte man is — en ik wil hem verslaan.”

Schuldvraag

Toch blijven de Republikeinse Congresleden in grote meerderheid Trump steunen in zijn aanpak van de oorlog in Oekraïne. De leider van de Republikeinse Senaatsfractie, John Thune, vermeed woensdag om rechtstreeks in te gaan op Trumps opmerkingen waarin hij Zelensky een „dictator” noemde, ook al weet iedereen dat de Amerikaanse president met die stelling een echo is van Russische desinformatie.

„Ik steun een vreedzame uitkomst van het overleg over Oekraïne en ik denk dat de regering, de president en zijn team er nu aan werken om zo’n resultaat te bereiken. Op dit moment moet je hen wat ruimte geven, eerlijk gezegd”, aldus Thune. Wel voegde hij eraan toe dat Trump „voor zichzelf spreekt” en niet namens de Republikeinse fractie, als hij Zelensky een „dictator” noemt.

„Deze oorlog duurt al drie jaar. Er zijn veel kosten, veel doden en veel gewonden aan verbonden”, zo vervolgde Thune zijn persverklaring. „Ik denk dat het in ieders belang is … als Trump en zijn team een vreedzame beëindiging van de oorlog kunnen bewerkstelligen.”

Verliezer

Ook al hebben Wicker en Kennedy zich kritisch uitgelaten over de recente kritiek van Trump op Zelensky en denken ze anders dan de president over de schuldvraag, zij willen Trump net als Thune wel de ruimte geven om het conflict op te lossen. Kennedy zegt: „Ik bekritiseer hem niet. Hij is de president, ik niet. Ik denk dat de president en Oekraïne hetzelfde willen: een regeling die Oekraïne en het Westen redt en Poetin verzwakt.”

Wel stelt Kennedy net als Wicker voorwaarden aan een vredesoverleg. Ze willen dat zowel Zelensky als Europa aan de onderhandelingstafel zitten.

Senator Thom Tillis, die samen met twee Democratische senatoren afgelopen week Oekraïne bezocht, zegt: „Ik maak me zorgen over alles wat leidt tot een morele gelijkwaardigheid tussen Zelensky en Poetin.”

Hij voegde er direct aan toe bereid te zijn om Trump de ruimte te geven om te onderhandelen. „De president heeft in het verleden een aantal redelijk succesvolle, agressieve onderhandelingstactieken gebruikt, dus ik geef hem nu even de ruimte”, aldus Tillis. „Maar uiteindelijk moet Poetin de verliezer zijn en het Oekraïense volk de winnaar. (…) Het gaat om een vrij Oekraïne. Dat is in het belang van de nationale veiligheid van de Verenigde Staten en van Europa.”

Twee dozijn

Zelfs senator Mitch McConnell uit Kentucky, de voormalige Republikeinse partijleider, heeft zich deze week stil gehouden. Terwijl hij zich altijd heeft geprofileerd als een belangrijke Republikeinse stem ter ondersteuning van Oekraïne en als tegenwicht tegen Trumps America First-aanpak van het buitenlands beleid.

Dat McConnell nu zwijgt, is vooral opmerkelijk omdat hij niet meer bezorgd hoeft te zijn over een eventuele herverkiezing. Na deze periode vertrekt hij uit Washington. Andere Republikeinen houden zich stil omdat zij bang zijn te worden tegengewerkt in een komende herverkiezingscampagne als zij nu Trump tegenspreken.

Een jaar geleden trotseerden bijna twee dozijn Republikeinse senatoren de wensen van Trump en stemden ze vóór het blijven sturen van tientallen miljarden dollars aan militaire en andere hulp naar Oekraïne om Rusland te bestrijden. Weinig van die Congresleden hebben zich nu uitgesproken tegen zijn huidige standpunt, en degenen die dat wel deden, hebben vooral zorgvuldig geformuleerde kritiek geleverd op Poetin — maar niet op Trump.

Professor Robert Collins van de Dillard University zei deze week in Newsweek: „Op de lange termijn zal deze koers negatieve politieke gevolgen hebben, simpelweg omdat de meerderheid van de Republikeinen in het Congres de genegenheid van Trump voor Poetin ten diepste niet deelt.” Volgens Collins zal de kiezer het uiteindelijk niet pikken als politici sympathiek blijven staan tegenover Poetin.