Egypte, 1968. Op een avond is een menigte samengepakt voor de koptische Lieve-Vrouwekerk in Zaitoun, een wijk in Caïro. Opeens klinkt er geschreeuw. Er verschijnt een licht bij de koepel op het dak van de kerk, dat de vorm van een bol aanneemt. De bol beweegt zich langzaam naar buiten, waarna hij verandert in de gedaante van een vrouw. De vrouw glimlacht, maar kijkt tegelijkertijd wat droevig. Daarna verandert ze weer in een bol van licht, en verdwijnt in de duisternis.

Mysterieuze verschijningen als deze zouden tussen 1968 en 1971 regelmatig hebben plaatsgevonden rond de Egyptische kerk. Voor sommige rooms-katholieken en oosters-orthodoxen gelden ze als krachtig bewijs voor het christelijk geloof. Voor atheïsten zijn deze wonderlijke verslagen geen bewijs voor het bovennatuurlijke, onder andere omdat er volgens hen al zo veel religies zijn met getuigenissen van bovennatuurlijke manifestaties.

Opstanding

De Schotse protestantse apologeet Jonathan McLatchie zette vorige week in een Facebookbericht een andere optie uiteen. Hij stelt dat zogenoemde Mariaverschijningen niet te vergelijken zijn met bewijzen voor de opstanding van Jezus. „Kun je voorbeelden vinden van Maria die deelneemt aan gesprekken, die lange gesprekken voert met groepen mensen en die eet en drinkt en die voorwerpen als een gebraden vis doorgeeft, zoals in het Lukasevangelie staat beschreven?”

Bovennatuurlijk

De Amerikaanse rooms-katholieke YouTube-apologeet Cameron Bertuzzi is het oneens met McLatchie. „Wat hij zegt, klinkt op het eerste gezicht aannemelijk”, reageerde hij in een YouTube-aflevering. „Er zijn echter duizenden ooggetuigen, onder wie moslims, journalisten en regeringsambtenaren. We hebben foto’s van de verschijningen en verslagen die onmiddellijk geschreven zijn, zonder een gat van tientallen jaren.”

Wat voor Bertuzzi nog meer gewicht in de schaal legt, is dat de Egyptische overheid de verschijningen onderzocht, die tot de conclusie kwam: ze zijn bovennatuurlijk. „Als dit van de duivel is, is satans koninkrijk verdeeld”, meent hij.

Het is zwaar werk om anderen ervan te overtuigen dat de opstanding van Jezus werkelijk gebeurd is, stelt Bertuzzi. „Dit vanwege de hoge bewijslast van de evangeliën. Er is inderdaad goed bewijs voor Jezus’ opstanding. Zo zijn er ooggetuigenverslagen en de Bijbelboeken van mensen als Lukas, die opschreven wat getuigen van Zijn opstanding hun vertelden. We hebben echter geen foto’s of een bevestiging van de regering dat er sprake is van een bovennatuurlijk verschijnsel. Er moet bewezen worden dat de auteurs de evangeliën ook echt geschreven hebben en dat deze later niet zijn aangedikt met verzinsels.”

De verschijningen in Zaitoun hebben volgens Bertuzzi zo’n grote bewijslast niet. „Er is hedendaags bewijs en de ooggetuigen zijn nog in leven. Zij zagen vreemde, gloeiende rook die de kerk omringde. De gedaante reageerde op het geroep van de menigte. Velen roken de geur van wierook”, aldus de youtuber.

Ook het licht van het verschijnsel zou opmerkelijk zijn. Temeer omdat de regering de elektriciteit van de kerk en omgeving had afgesloten. Geen hologram dus, of een vervalste verschijning met behulp van lampen. Bertuzzi: „Dit bewijs moet je niet aan de kant schuiven. Moslims bekeerden zich tot het christendom. Ook zijn verschillende mensen genezen van ziekten.”

Mensen zoals de moslim Farouk Mohammed Atwa. Zijn verhaal staat beschreven in het boek ”The Marian Apparitions”, van Travis Dumsday, assistent-hoogleraar aan de Concordia University of Edmonton, Canada. Het weefsel van Mohammeds vinger was aan het afsterven en de vinger moest geamputeerd worden. Juist met die vinger wees hij naar de mysterieuze gestalte: de vinger werd geheel genezen.

Kritisch

„Wees kritisch”, reageert de Amerikaanse dr. Gavin Ortlund op Bertuzzi in een YouTube-aflevering. De apologeet is een gereformeerde baptist en voorzitter van Truth Unites, een organisatie die onder meer het protestantisme verdedigt. „Er is reden om voorzichtig te zijn met dit soort fenomenen. In de twintigste eeuw waren er 386 gevallen van Mariaverschijningen, waarvan er slechts acht door de Rooms-Katholieke Kerk zijn goedgekeurd. Zelfs rooms-katholieken zien dus dat veel verschijningen nep of demonisch bedrog zijn.”

Daarbij komt dat veel Mariaverschijningen theologisch problematisch zijn, stelt Ortlund. „Het lijkt alsof ‘Maria’ de aandacht naar zichzelf toetrekt in plaats van Jezus te verhogen. In een door Rome goedgekeurde verschijning zou Maria zeggen: „Houden jullie van mij? Offer jezelf dan op… voor mij.” Dat terwijl de officiële leer van Rome Maria niet dezelfde plaats geeft als Jezus”, aldus de youtuber.

Moslims

De gebeurtenissen in Zaitoun werden verschillend geïnterpreteerd, ziet Ortlund. „Cynthia Nelson, een antropologe aan de American University in Caïro, kwam verschillende keren kijken en schreef: „De menigte riep: „Het is de maagd. Ze ziet eruit als een non!” Nelson zelf zag wel een licht en een bepaalde gedaante, maar niet echt een non. Dit bewijst dat onze verwachtingen onze waarnemingen beïnvloeden: Nelson keek naar hetzelfde fenomeen. Ze interpreteerde het echter anders dan de mensen rondom haar die Maria verwachtten”, zegt Ortlund.

En de positieve reacties van moslims op de manifestaties? „Moslims verwerpen Mariaverschijningen niet automatisch”, zegt Ortlund. „Maria heeft een verheven plaats in de islam. De Koran vermeldt haar zo’n zeventig keer. In landen als Algerije bidden zowel moslims als christenen tot Maria. Ze is voor hen een beschermende moeder. En de mensen begonnen pas na de suggestie van de kerkbeheerder te denken dat het Maria was. Eerst dachten ze dat het een suïcidaal meisje was.”

Toetsen

Ook niet-christelijke godsdiensten kennen deze fenomenen, merkt Ortlund op. „In 2014 zou er in een Canadese hindoetempel bijvoorbeeld een verschijning zijn geweest van een overleden geestelijk leider. Ook hier waren vele ooggetuigen aanwezig. Het fenomeen duurde enkele uren, vond twee keer plaats en er zijn wat vage foto’s gemaakt. Je kunt niet zeggen dat al deze ooggetuigen hebben gelogen.”

Hoe duidt Ortlund de Mariaverschijningen? „Het christendom leert dat we in een wereld leven vol engelen en duivelen. Zij zijn zo actief in deze wereld dat we er niet van moeten opkijken dat er allerlei vormen van bovennatuurlijke gebeurtenissen plaatsvinden, waaronder demonische.”

Toets alles aan de hand van Gods openbaring, de Bijbel, zegt Ortlund. „Satan handelt listig en bedrieglijk. Hij verandert zich soms in een engel des lichts. Als hij komt, zal hij er waarschijnlijk prachtig uitzien en de waarheid vermengen met leugens. Voor deze Mariaverschijningen is geen Bijbels fundament.”