In de discussie over de gijzelaarsdeal lijkt het erop dat Hamas zich vooral opstelt als nationale bevrijdingsbeweging. De terreurbeweging gebruikt de ontvoerde gijzelaars als chantagemiddel om Palestijnse gevangenen vrij te krijgen. Die zitten volgens Hamas gevangen vanwege verzet tegen de bezetting.

De daden van Hamas zijn wel degelijk religieus gefundeerd

Het imago van antikoloniale organisatie legt de terreurbeweging geen windeieren. Het zorgt voor veel steun vanuit de antikoloniale beweging aan westerse universiteiten. Maar de andere kant van Hamas blijft onzichtbaar: de daden van de terreurbeweging zijn wel degelijk religieus gefundeerd.

Nationalisme en islamisme

Vorig jaar verscheen een boek over Hamas van de hand van Joas Wagemakers. Hij stelt daarin dat Hamas toch vooral een nationalistische bevrijdingsorganisatie is geworden. Het is overduidelijk dat de beweging een nationalistische inslag heeft, gericht op de (in hun ogen) bevrijding van (heel) Palestina. Hiermee genereert Hamas ook veel steun van bijvoorbeeld landen met een verleden van kolonialisme. En op Europese universiteiten.

Deze doelstelling maakt de beweging echter niet bijzonder. Er is namelijk een hele waaier van Palestijnse organisaties die dit doel nastreven. Hamas onderscheidt zich door een duidelijk islamistisch karakter; het streeft uiteindelijk een islamitisch geleid Palestina na. In tegenstelling tot bijvoorbeeld concurrent Fatah, die een seculiere staat nastreeft. Exemplarisch hiervoor zijn de eerste militante activiteiten van Hamas. Die waren gericht op het straffen van mede-Palestijnen die niet-islamitisch gedrag vertoonden, zoals alcoholgebruik en bioscoopbezoek.

Een belangrijke rol voor de islamisering was en is weggelegd voor de Islamic University in Gaza-Stad

Het streven van Hamas verklaart ook de verdere islamisering van de Gazastrook. Dat proces kwam al op gang toen Israël de Gazastrook in handen kreeg, in 1967. Israël bood in eerste instantie ook ruimte hiervoor, in tegenstelling tot de eerdere machthebber Egypte. Een belangrijke rol voor de islamisering was en is weggelegd voor de Islamic University in Gaza-Stad, van meet af aan een bolwerk van de terreurbeweging Hamas. En tegelijkertijd de grootste en beste universiteit in de Gazastrook. Het idee was dat de strijd tegen Israël pas mogelijk werd als de bevolking verder zou islamiseren.

Terreur

Wat de beweging zo succesvol lijkt te maken, is de strategische inzet van terroristisch geweld. Wagemakers stelt in zijn boek dat terrorisme gericht moet zijn op burgers. Hij sluit daarbij aan bij een belangrijk onderscheid dat Hamas zelf ook maakt. De terreurbeweging claimt bijvoorbeeld dat de aanslag van 7 oktober 2023 gericht was op het Israëlische leger en niet op burgers, en dus niet als terrorisme aangemerkt mag worden. Maar terrorisme kan net zo goed gericht zijn op militairen. Het onderscheidende van terrorisme is het doel ervan. Bijvoorbeeld angst aanjagen, een land dwingen iets te doen of een land ontwrichten.

Hamas ziet iedere Israëlische burger tussen ruwweg 18 en 60 jaar als een militair

En dat is de rode draad in het gedrag van Hamas. Het rechtvaardigde eerder het inzetten van zelfmoordaanslagen op burgerdoelen. Maar ook de huidige gijzelaarspolitiek van Hamas is voluit terroristisch. Die is gericht op ontwrichting van Israël, maar dient ook om Israël te dwingen iets te doen, namelijk veroordeelde terroristen vrijlaten. Dat een gedeelte van de gegijzelden toevallig ook militair is, doet er helemaal niet toe. Want in de ogen van Hamas is iedere burger tussen ruwweg 18 en 60 jaar een militair, vanwege de dienstplicht in Israël.

Verleidelijk

Het is heel verleidelijk om het optreden van Hamas te zien als nationalistisch getint geweld, gericht op de bevrijding van Palestina. Maar het ultieme einddoel van Hamas is dat de huidige staat Israël van de kaart verdwijnt. De staat moet plaatsmaken voor een streng islamitisch geleid Palestina. In theorie is hierin wel ruimte voor christenen en Joden, maar dan onder de banier van de islam. Want het is voor Hamas ondenkbaar dat het gebied niet opnieuw onder islamitisch beheer zou komen.

Zeker, de organisatie lijkt soms pragmatisch te zijn. De terreurbeweging is zelfs bereid om tijdelijk een tweestatenoplossing te accepteren. Maar uiteindelijk zal Hamas nooit accepteren dat er een Joodse staat blijft bestaan. En de beweging zal niet stoppen met het gebruiken van terroristisch geweld om dit doel te bereiken. Wie dit niet wil zien, sluit zijn ogen voor de waarheid.

De auteur is onderzoeker Israël en het Midden-Oosten bij het CIDI.