In opdracht van de Oorlogsgravenstichting en defensie krijgt deze eerste militaire begraafplaats van ons land een ingrijpende opknapbeurt. De betonnen banden langs de looppaden zijn inmiddels vernieuwd en de met grond aangevulde plekken zijn opnieuw ingezaaid. Tijdens de jaarlijkse dodenherdenking moet alles er weer piekfijn uitzien.

De muur en het hekwerk rond de gedenkplaats worden gerestaureerd. Oud maakt plaats voor nieuw en het metalen raster krijgt een verse coating. Maar meest opzienbarend is echter de renovatie van het stiltecentrum. De oude uitstalling is inmiddels verwijderd en na de huidige schilder- en vloerwerkzaamheden krijgt de binnenruimte een volledig nieuwe inrichting en een eigentijdse uitstraling.

Een van de stuwende krachten achter het project is Inna van Engen, medewerker publiek en educatie van de Oorlogsgravenstichting. De organisatie is wereldwijd verantwoordelijk voor het onderhoud van Nederlandse oorlogsgraven. En van hen die geen graf hebben, zoals Joodse slachtoffers van de Holocaust en zeelieden die door oorlogshandelingen zijn omgekomen, wordt een database met verhalen bijgehouden.

Speurtocht

Op Militair Ereveld Grebbeberg liggen 876 Nederlandse militairen (en één burger) begraven die tijdens de meidagen van 1940 in het hele land zijn omgekomen bij gevechten met de Duitse agressor. In totaal zijn er 2100 soldaten gesneuveld. Het grootste deel van hen ligt op gemeentelijke begraafplaatsen.

Drie grafstenen op de Grebbeberg hebben wel een naam, maar vertegenwoordigen geen stoffelijk overschot. Althans, nog niet. Deze militairen zijn tijdens de oorlogshandelingen in het gebied gedood, maar hun lichamen werden nooit gevonden. Vorige week nog werd volgens Van Engen naar hen gezocht. Volgens de Oorlogsgravenstichting is hun organisatie niet betrokken bij deze speurtocht. Ook de Bergings- en Identificatiedienst van de Koninklijke Landmacht (BIDKL) weet daar niet van. Ook de gemeente Rhenen zegt hierover geen informatie te hebben.

In de jaren negentig werd de kapel op het ereveld vervangen door een stiltecentrum met het verhaal rond de slag. De nieuwe expositie krijgt nu een compleet ander uiterlijk. „In de oude zaal stond het publiek met z’n rug naar de graven. Veel was daar ook kapot en verouderd. We willen vanuit de nieuwe publieksruimte de verbinding maken met het ereveld. Die is uniek. Het is de enige begraafplaats in Nederland op een slagveld”, vertelt Van Engen.

Maquette

De tienduizenden bezoekers die jaarlijks de Grebbeberg bezoeken krijgen straks een completer beeld van wat zich tijdens vier dagen militaire strijd (Zeeland capituleerde drie dagen later) in Nederland heeft afgespeeld. „Het begint met een grote wand bij de entree waar uitleg wordt gegeven over de gevechten en de historie van het ereveld. Hier lagen tijdens de oorlogsjaren bijvoorbeeld ook Duitsers begraven. Midden in de ruimte komt een grote maquette van 5 meter lang. Binnenin tonen we een film waarin verschillende ‘gesneuvelde soldaten’ postuum hun verhaal vertellen. De wand voor de toiletgroep hangt vol met foto’s of namen van militairen die hier liggen. Verder kunnen bezoekers een database en grafregister met de biografie van deze mannen raadplegen en daar ook zelf een boodschap in achterlaten.”

Om gasten een goed beeld te geven van de frontlinie tijdens de slag om de Grebbeberg, toont de maquette de toen aanwezige loopgraven, aangevuld met luchtfoto’s van het gebied. „Zowel de Nederlandse stellingen als de positie van de Duitse aanvallers worden zo duidelijk.” Het aantal historische voorwerpen dat fysiek te zien is, blijft beperkt.

De inrichting van het gebouw kost zo’n 250.000 euro. Defensie, donateurs en verschillende fondsen betalen daaraan mee. Het vernieuwde stiltecentrum wordt op 8 mei officieel geopend. Een dag later mogen nabestaanden een kijkje nemen en vanaf 10 mei is de expositie toegankelijk voor het publiek. „Dan zijn er ook gidsen aanwezig die de mensen rondleiden.”