Met de expositie ”(T)huisloos in de stad. Verhalen van de straat” geeft het Amsterdam Museum dak- en thuislozen vanaf vrijdag een gezicht. Het museum werkte hiervoor samen met HVO-Querido en De Regenboog Groep, die mensen in kwetsbare situaties ondersteunen. De laatste organisatie berekende dat Amsterdam zo’n 17.000 personen zonder vaste woon- of verblijfplaats telt.

Wie de expositie binnenloopt, waant zich in een typisch Amsterdams straatbeeld en passeert onder meer het inloophuis van De Regenboog aan de Kloveniersburgwal. Het is een van de vele locaties in de stad waar dak- en thuislozen terechtkunnen, naast bijvoorbeeld een badhuis en een nachtopvang.

Amsterdam viert dit jaar zijn 750-jarig bestaan. „In dit jubileumjaar wordt er veel stilgestaan bij de mooie gebeurtenissen uit de geschiedenis van de stad. Wij vragen met de programmalijn Collecting the City, waar ook deze nieuwe expositie onder valt, bewust aandacht voor een andere kant”, zegt conservator Dorine Maat.

„Armoede en sociale problemen maken ook deel uit van onze geschiedenis. Je hoeft niet veel tegenslagen te hebben om op straat te belanden. Je baan verliezen, burn-out raken, een echtscheiding en problemen op de huizenmarkt kunnen eraan bijdragen dat je dakloos raakt.”

Maat noemt als voorbeeld Stefan, die zijn verhaal voor de expositie met het museum deelde. Hij woonde na zijn scheiding op een boot. Door een ontploffing en brand aan boord raakte hij zijn onderkomen en al zijn bezittingen kwijt. „Hij belandde letterlijk op straat.”

In het begin van de expositie is het uniform van majoor Bosshardt te zien, jarenlang boegbeeld van het Leger des Heils in Amsterdam. Ook andere organisaties en hulpverleners, zoals een straatarts en een straatpastor, passeren de revue, maar het accent ligt op de mensen van de straat zelf.

Zo is er een korte documentaire te zien over de dakloze Brian. Ook zijn er foto’s tentoongesteld die daklozen maakten van hun favoriete plek in Amsterdam. Daarbij schreven ze in hun eigen taal waarom ze juist die plek kozen.

Tegenslagen

„Ik wil duidelijk maken dat verschillende soorten mensen dakloos zijn en dat bijvoorbeeld lang niet iedereen verslaafd is”, zegt Susie Arnon, die als ervaringsdeskundige aan de expositie meewerkte. Zelf belandde ze vier jaar geleden „na een aantal tegenslagen” op straat. „Ik had geen familie en vrienden op wie ik terug kon vallen.”

Arnon ervoer dat het lastig is om de juiste hulp te krijgen. „Ik werd van het kastje naar de muur gestuurd. Op een dag was ik helemaal klaar met alle organisaties. Ze gaven me een slecht gevoel en mijn zelfbeeld was heel laag.”

Tijdens de vele uren dat ze buiten is, voordat de nachtopvang opengaat, heeft ze vaak een schetsboek en penselen bij zich. Geïnspireerd door wat ze om zich heen ziet, maakt ze kunstwerken op papier en in keramiek. Daarmee wil ze ook duidelijk maken dat ze meer dan alleen dakloos is. „Ik ben creatief en je kunt plezier met me hebben.” Een deel van haar kunstwerken is nu te zien op de expositie.

Juan Carlos Badia Cabero –hij werd geboren in Honduras en woonde ook jaren in Florida (VS)– werkte eveneens als ervaringsdeskundige aan de tentoonstelling mee. Hij raakte twee jaar geleden door een opeenstapeling van problemen dakloos en slaapt nu in de winteropvang.

In Makom, een van de inloophuizen van De Regenboog, verwerkte hij zijn ervaringen op straat in schilderingen. Zes daarvan zijn tentoongesteld, met onder meer de titel ”Eyes that don’t see” (ogen die niet zien). Het niet gezien worden, is een van de moeilijke kanten van het leven als dakloze, zegt Badia Cabero.

Toekomst

Voordat de bezoeker aan het einde van de expositie de vraag krijgt wat ”thuis” voor hem betekent, ziet hij nog hoe dak- en thuisloze mensen het thema ”toekomst” uitbeelden. Zo bouwde Mustafa, afkomstig uit Marokko, een vrijstaand droomhuis met tuin.

Arnon vindt het lastig om over haar toekomst na te denken, zegt ze. „Als je geen huis hebt, kun je niets opbouwen. Elke ochtend als ik opsta, denk ik: ik wil mijn leven terug. Ik ben elke dag bezig met overleven.”

Ook Badia Cabero kijkt niet ver vooruit. „Je kunt van alles bedenken, maar het gaat toch altijd anders. Grote dromen heb ik niet. Ik wil niet op straat leven, maar zit nu eenmaal in deze situatie en probeer er het beste van te maken.”

Intussen geniet hij van kleine dingen. „Ik kom graag in Makom. Dat is een fijne plek en als ik daar met kunst bezig ben, kan ik me even concentreren op iets anders dan mijn problemen.” Ook Arnon vindt het belangrijk om actief te zijn. „Als ik overdag bezig ben, slaap ik beter.”

Arnon is zich door het leven als dakloze meer bewust geworden van alles wat ze om zich heen ziet, zoals de schoonheid van de natuur. Ze is geregeld te vinden in een park of bos. „Als ik ergens op een rustige plek aan het water zit en de zon zie opkomen of ondergaan, voel ik me een gezegend mens.”