Het dagelijks bestuur van de EU gaf deze woensdag het startschot van de begrotingsonderhandelingen die de komende jaren het Europese toneel zullen domineren. Dinsdag besloot de Europese Commissie over de prioriteiten die worden gesteld in de volgende meerjarenbegroting van de EU: het Meerjarig Financieel Kader (MFK) voor de jaren 2028 tot en met 2034.

Onderhandelen over het MFK is altijd een martelproces. De vorige keer duurden de onderhandelingen twee jaar. Deze keer wordt het mogelijk nóg ingewikkelder. De Commissie wil minder geld naar landbouw- en cohesiebeleid – geld voor de ontwikkeling van de armste EU-regio’s. Die twee potjes slurpen nu twee derde van het budget op. Brussel wil liever investeren in concurrentiekracht en defensie.

Ook hangt het aflossen van de onder het coronaherstelfonds aangegane leningen als een donkere wolk boven de onderhandelingen. Dat fonds met 750 miljard euro aan subsidies en leningen riep de EU in 2020 in het leven om de kosten van de pandemie te dekken. Het leningendeel, dat vanaf 2028 moet worden afgelost, zou lidstaten jaarlijks 30 miljard kunnen kosten – bijna 20 procent van de afdrachten van de lidstaten aan de EU.

Dat is niet het enige geld dat nodig is. De Italiaanse oud-premier [Mario Draghi](Op deze manier wil Mario Draghi de Europese economie redden) stelde in zijn vorig jaar uitgebrachte rapport dat de EU jaarlijks 800 miljard euro moet investeren om de concurrentiekracht van bedrijven te herstellen, een bedrag dat ook uit publieke fondsen moet komen. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zegt dat de EU de komende tien jaar 500 miljard aan publiek geld in defensie moet investeren.

Verdubbelen

Om alle uitgaven te dekken, overweegt Brussel onorthodoxe maatregelen. Het huidige MFK, dat geldt voor de periode 2021-2027, omvat ruim 1200 miljard euro, vergelijkbaar met 1 procent van het bruto binnenlands product van de EU – de waarde van wat alle lidstaten bij elkaar in één jaar verdienen. Dat bedrag moet omhoog, aldus de Commissie.

Brussel stelt voor Europese belastingen in te voeren of de afdrachten van lidstaten naar boven bij te stellen. Een getal –wat er aan extra geld nodig is– wordt door de Commissie niet genoemd. Spanje stelt echter voor de EU-begroting te verdubbelen. De Spaanse regering wil die extra uitgaven dekken door gezamenlijke leningen aan te gaan –eurobonds–, het aflossen van de schuld uit het coronaherstelfonds uit te stellen en EU-belastingen in te voeren.

Het plan van de Commissie om het MFK te verhogen, stuit op hevig verzet van landen als Duitsland en Nederland. Van het Spaanse voorstel gruwen zuinige lidstaten. De vrees te moeten opdraaien voor de kwistige uitgaven van zuidelijke lidstaten, zit diep ingebakken in Noord-Europa.

Koehandel

Om de heetste discussie uit de weg te gaan, stelt de Commissie voor dat de lidstaten zich opnieuw buigen over de eigen middelen van de EU. Brussel kan extra inkomsten genereren met specifieke belastingen, zoals invoerheffingen. Voor het nieuwe MFK heeft de Commissie het emissiehandelssysteem (ETS), de CO_₂-grensheffing (CBAM) en een internationale vennootschapsbelasting als extra inkomstenbronnen op het oog.

In juli presenteert de Commissie een formeel wetsvoorstel over het MFK

Ook stelt de Commissie voor meer flexibiliteit in de fondsenverdeling in te bouwen. Bij het huidige MFK lag de bestemming van meer dan 90 procent van de fondsen vooraf vast. Toen de oorlog in Oekraïne tussentijds losbarstte, bleek het lastig geld los te peuteren voor steun aan Kyiv. Nu stelt Brussel voor, vijftig verschillende uitgavenprogramma’s te bundelen in drie hoofdfondsen. Door de doelen van de uitgaven niet specifiek te formuleren, krijgen lidstaten meer ruimte en flexibiliteit voor hun investeringen.

Met de plannen loopt de Commissie vooruit op een wetsvoorstel over het MFK dat in juli wordt verwacht. Daarna begint de koehandel tussen de Europese Raad –waarin premier Dick Schoof zijn EU-collega’s ontmoet– en het Europees Parlement. De lidstaten in de Raad zijn de machtigste spelers in dat proces: elk land kan zijn veto uitspreken over de begroting. Het politieke getouwtrek zal voor 2028 worden afgerond.