„Ik beloof het de kiezers. Wij gaan met de Alternative für Deutschland niet samenwerken, niet voor de verkiezingen, niet erna, nooit.” Dat zei Merz maandag tijdens een partijcongres in Berlijn. Het leverde hem een staande ovatie op. Met zijn woorden probeert de favoriet voor het bondskanselierschap de episode met radicaal-rechts achter zich te laten.

Wat is er gebeurd? De Bondsdag nam vorige week woensdag een niet-bindende motie van de christendemocratische CDU/CSU over strengere asielmaatregelen aan. Daarbij had de AfD een beslissende stem. Twee dagen later werd er daadwerkelijk een wet in stemming gebracht. Die haalde het net niet.

Merz’ flirt met de AfD zet de verhoudingen op scherp. De afgelopen dagen kwamen in meerdere Duitse steden duizenden mensen bij elkaar om te protesteren en bondskanselier Olaf Scholz bestempelde Merz’ actie als „een onvergeeflijke fout”. Verschillende partijen –waaronder Scholz’ SPD en de Groenen– verwijten de CDU-leider de zogeheten brandmuur te hebben neergehaald.

Aanslagen

Ook voormalig bondskanselier en oud-CDU-leider Angela Merkel distantieerde zich van Merz. Dat is opmerkelijk aangezien ze zich sinds haar vertrek uit de politiek nauwelijks meer ergens over heeft uitgesproken.

In de CDU-achterban klinken verschillende geluiden. Veel christendemocraten zijn voorstander van een strenger migratiebeleid en een groeiend deel is ook bereid met de AfD samen te werken. Dat geldt echter niet voor iedereen.

Het Duitse weekblad Die Zeit, dat een onderzoek onder Merz’ electoraat deed, schrijft dat veel kiezers zich afvragen of de CDU nu de ”C” in haar partijnaam kwijt is of heeft verkocht. Die letter staat immers voor fundamentele, christelijke waarden. „Ik kan zeggen dat ik me nog nooit zó heb geschaamd voor mijn politieke achtergrond als nu”, aldus een lezer van de krant.

Dat zijn beslissing om met de AfD samen te werken een gewaagde gok was, zal Merz zich vooraf gerealiseerd hebben. Waarom koos hij er dan toch voor om de brandmuur aan het wankelen te brengen? Directe aanleiding is een reeks aanslagen van uitgeprocedeerde asielzoekers. Het lijkt echter ook een poging zich duidelijker te onderscheiden van de SPD en de Groenen.

Voorsprong

Dat is gelukt, maar wie naar de peilingen kijkt, moet concluderen dat Merz de verliezer is. Enkele weken geleden stond de CDU nog op 31 procent van de stemmen. Dat is nu gedaald tot ‘slechts’ 28 procent, het laagste percentage sinds oktober 2023.

Opvallend is dat de verloren procentpunten niet naar de AfD zijn gegaan. Dat leek voor de hand te liggen. Volgens peilingen twijfelt zo’n 7 procent van de Duitse kiezers tussen de CDU/CSU en de AfD. Nu migratie een kernthema is geworden, zou de AfD –die tweede staat– daarvan kunnen profiteren. Dat is vooralsnog niet gebeurd.

De partijen die wel in de peilingen stegen, zijn de Groenen (15 procent), die Linke (5 procent) en Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW; 4 procent). Zij wonnen elk één procentpunt. Met name voor de Groenen is dat een opsteker. Drie maanden geleden stond de partij nog op 10 procent van stemmen.

Ondanks de kleine terugval lijkt Merz zich –met zo’n tweeënhalve week tot de verkiezingen– nog niet veel zorgen hoeven te maken. Zijn voorsprong is nog altijd groot. Helemaal gerust zal hij er echter niet op zijn.