De dikke mist belemmert helder zicht op het ruim 300 hectare grote industrieterrein De Haven in Drachten. Genoemd naar de ligging aan het open water, verbonden met het Prinses Margrietkanaal. De verbinding met open water is in het verleden te veel onbenut gebleven, vinden ondernemers én de gemeente Smallingerland. In een toekomstvisie zijn verschillende mogelijkheden geopperd om het water beter te benutten voor de bedrijvigheid.

Geografisch ligt het industrieterrein op een uitstekende positie: aan de snelweg tussen Heerenveen en Drachten, met een prima verbinding met de provinciale hoofdstad Leeuwarden. Tal van bedrijven hebben er hun heil gezocht. CCI –in de volksmond de snoepjesfabriek genoemd–, Philips –voorheen vooral bekend van de productie van scheerapparaten–, handelsbedrijven, vier grote kringloopwinkels, een afvalverwerker en het landelijk opererende bedrijf Kijlstra Beton. Ook de Bethelkerk, bekend van baptistenpredikant Bottenbley, heeft er een plek gevonden.

Opgeteld zijn er ongeveer 550 bedrijven, weet Rinke Kallenkoot, voorzitter van Sociëteit De Haven, de ondernemersvereniging. Er werken ongeveer 10.000 mensen op industrieterrein De Haven. Daarmee is de bedrijvigheid niet alleen belangrijk voor het 55.000 inwoners tellende Drachten, maar voor de wijde regio.

Leegstand is er nauwelijks. Alleen het distributiecentrum van Aldi is enkele jaren geleden overgeplaatst naar Groningen. De grote blokkendoos is sindsdien in gebruik bij Kooiker Logistiek. De precieze reden van het vertrek kent Kallenkoot niet. „Misschien heeft het ook te maken met gebrek aan uitbreidingsmogelijkheden voor wat betreft de stroom.”

Want daar wringt de schoen, zoals op zo veel plekken in Nederland. Al enkele jaren, nadat de verduurzaming op stoom kwam. Het heeft de samenwerking tussen de ondernemers nieuw leven ingeblazen, want in veel gevallen kan het nog wel tien jaar duren voordat de netbeheerders met blijvende oplossingen komen. „Het kan alleen met elkaar”, benadrukt Kallenkoot. Hij is de drijvende kracht achter enkele commissies die om de veertien dagen vergaderen over onder meer duurzaamheid en netcongestie.

De ondernemer handelt in tweedehands (kantoor)meubilair en gebruikt zelf nauwelijks stroom en gas. Lachend: „Het koffiezetapparaat hier is de belangrijkste stroomvreter. Daarom sta ik onbevangen in deze discussie. Dat komt goed van pas bij de vele gesprekken.”

De sociëteit heeft Anne-Ruth Scheijgrond, actief in de wereld van de binnenvaart, aangesteld als kwartiermaker voor het toekomstbestendig maken van het industrieterrein, in samenwerking met de gemeente. Er moet wat gebeuren, vindt ook zij. „De door veel ondernemers gewenste verduurzaming door onder meer van gas over te schakelen op elektriciteit loopt gevaar. Een plaatselijke producent van houtpellets kan mogelijk een deel van de oplossing bieden.”

Snoepjes

Uit een onderzoek blijkt dat de helft van de deelnemende bedrijven concreet wordt belemmerd door schaarste op het elektriciteitsnet. Het meest in het oog springende voorbeeld is CCI. Continental Candy Industries is een van de grootste elektriciteitsgebruikers op het industrieterrein. De meeste inwoners kennen het bedrijf als de snoepjesfabriek. CCI telt drie fabrieken in Nederland en eentje in Duitsland.

Al verschillende jaren wil de fabriek in Drachten uitbreiden. Nu gebruikt de Friese vestiging maandelijks 225.000 kWh, bijna 3 miljoen per jaar. Ter vergelijking: alle ondernemers van De Haven gebruiken jaarlijks gezamenlijk ruim 31 miljoen kWh. Het hoge elektriciteitsverbruik van de snoepjesfabriek heeft te maken met de kook- en droogprocessen van de snoepjes. Er is al een stukje van de productie overgebracht naar de locatie Oosterwolde. Voor zonnepanelen zijn vermogensregelaars aangebracht om het overschot van zonne-energie te gebruiken voor de aanmaak van warm water.

Veel andere mogelijkheden waren er tot voor kort niet. Alleen bij de CCI-vestiging in Hoorn is binnen het beschikbare energiecontract nog een beetje ruimte, weet energiecoördinator Estelle Arnaud. Maar productie verplaatsen is niet eenvoudig in deze tijd van schaarste aan arbeidskrachten. „Het bedrijf daar zoekt samenwerking met andere bedrijven om de stroomvoorziening te delen met ondernemers in de regio.”

CCI wil het gasverbruik minderen en speelt ook in op de groeiende vraag naar vegan, allergeenvrije en suikervrije snoepjes. Ook dat kost (extra) stroom. In samenwerking met Liander lijkt nu een relatief snelle en creatieve oplossing in zicht. Over een lengte van bijna anderhalve kilometer aan de overzijde van de haven kan een kabel worden gelegd naar een onderstation dat nog stroomcapaciteit bezit. Daarmee zou de fabriek weer op volle kracht vooruit kunnen.

De gewenste uitbreiding van de fabriek is, in overleg met gemeente en netbeheerder, de afgelopen tijd alsnog van start gegaan. Naar verwachting zijn de werkzaamheden eind maart klaar. Volgens Arnaud is toegezegd dat na de zomer kan worden begonnen met de aanleg van de kabel. „Dan moeten de vergunningen rond zijn en kan worden begonnen met het inmeten, de aanpassing van een stroomstation, de trafo’s en de aanleg van de kabel, onder het water van de haven door.” Het is geen goedkope oplossing; de volledige kosten komen op het bordje van CCI. Naar verwachting zal de investering de 1 miljoen euro overschrijden.

Stroomhuisjes

Er is ook sprake van klein leed. Kallenkoot noemt het voorbeeld van een houtbewerker die maar moeilijk vakbekwaam personeel kan vinden. „Hij heeft daarom een nieuwe machine aangeschaft, waarmee een deel van het werk wordt geautomatiseerd.” Een stroomaansluiting voor het moderne apparaat ontbreekt echter. „Hij tobt nu met drie man personeel door.”

Een wens van de ondernemers is verder het aanbrengen van een aantal openbare laadstations voor het laden van elektrische auto’s en –naar verwachting– vrachtwagens. „Misschien biedt de kabel naar CCI uitkomst. Pas naderhand is duidelijk of er nog capaciteit beschikbaar is.” Ook de positie van een afvalverwerkingsbedrijf is lastig. „Men wil verduurzamen, maar loopt vast.”

Uit een rapport van een onafhankelijk onderzoeksbureau blijkt dat de netcongestie vooral wordt veroorzaakt doordat consumenten steeds meer stroom gebruiken. „Vooral in de ochtenduren zie je enorme pieken. Verduurzaming van de huishoudens zal dit alleen maar versterken.”

Het was te voorzien geweest, benadrukt het drietal, dat is samengekomen in het kantoortje van Kallenkoot. „Het is de landelijke overheid die dit had moeten weten. Zij is in gebreke gebleven. We kunnen de wethouder hier niets verwijten en ook de netbeheerders hebben regelmatig gewaarschuwd voor netcongestie. Punt is natuurlijk wel dat deze bedrijven zijn geprivatiseerd, waardoor de afstand tot de overheid is toegenomen.”

De door minister Hermans aangedragen oplossing om snel prefab stroomhuisjes te plaatsen, stuit op sceptische reacties. „Wie moet die plaatsen, wat is het verschil met de bestaande huisjes en wanneer en voor hoelang biedt dat soelaas? Vermoedelijk helpt dat maar tijdelijk, als er al mensen te vinden zijn voor de bouw en plaatsing.”

Ondertussen blijven de ondernemers actief. „Volgende maand hebben we een bijeenkomst waarin de aanschaf van elektrische vrachtwagens ter sprake komt.” Voor de houtbewerker wordt omgezien naar een andere plek.

Tekort aan stroom remt omschakeling van fossiel naar elektriciteit en daarmee de duurzaamheid, maar betekent anderzijds dat ondernemers zuiniger met de beschikbare kWh’s zullen omspringen. Kallenkoot voorziet verdere besparingen. „Het verminderen van stroomverbruik is onderdeel van de oplossing. Zo kunnen groene daken in de zomer een belangrijk effect hebben op het gebruik van koeling. En isolatie voor minder energieverbruik in de winter.”

2034

Marloes Hulsteijn, woordvoerster van Liander, denkt dat het wel tot 2034 zal duren voordat, los van de tussentijdse oplossing voor CCI, de andere knelpunten rondom Drachten kunnen worden opgelost. „Ons elektriciteitsstation in Drachten heeft de maximale capaciteit bereikt. Nieuwe aanvragen komen daarmee op de wachtlijst. We zijn druk bezig met een nieuw station, maar de doorlooptijden daarvoor zijn erg lang. Van ontwerp tot locatie, tot bouw en oplevering moet je denken aan jaren. Dat maakt het ook extra belangrijk om met ondernemers in gesprek te blijven over flexibele maatregelen die vóór die tijd al gerealiseerd kunnen worden.”

Hulsteijn meldt in gesprek te zijn met bedrijven op De Haven om te kijken naar alternatieve, flexibele oplossingen. „Soms kunnen bedrijven in hun eigen technische installatie aanpassingen doen, of hun werkprocessen overdag iets aanpassen, waardoor al meer ruimte overblijft. We noemen dat ook wel ”achter de meter”. Op dat stuk heeft Liander namelijk geen invloed. Daarnaast worden gesprekken gevoerd om lokaal samen slim energie te verdelen. Maar over die gesprekken zijn nog geen concrete uitkomsten te melden.”