Sinti, Roma en Joden, slachtoffers van de Holocaust uit binnen- en buitenland. Van woensdagmiddag tot en met volgende week maandag klinken duizenden namen. Vaak hebben ze een link met Kamp Westerbork, waar de ceremonie Namen Lezen plaatsvindt. Ongeveer 800 vrijwilligers lezen de namen voor. Overdag én ‘s nachts.

Donderdagavond om halfnegen is het de beurt aan Anjes Wolfs-Driessen (63) uit Valkenburg. Ze leest 141 namen, tien minuten lang. „Ik wil dat mensen gaan nadenken. Het zijn zo veel namen. De mensen die niet teruggekomen zijn, mogen niet vergeten worden.”

Er komen onder andere namen uit haar familie voorbij, vertelt Wolfs-Driessen. „Het is een eer om die voor te mogen lezen. Op dat moment denk ik wel aan mijn familie. Ik hoop dat de mensen die niet zijn teruggekomen niet vergeten worden.”

Sintezza

Wolfs-Driessen is de dochter van Mädie Franz. „Mijn moeder was een Sintezza (vrouwelijke Sinti, MWS.)”, vertelt de Limburgse. „Ze was een van de overlevenden uit Auschwitz. Na een razzia werd ze in 1944 gedeporteerd vanuit Westerbork. Ze was toen vijftien jaar oud.”

„Mijn moeder groeide op in een woonwagen”, vertelt Wolfs-Driessen. „Al voor de oorlog werden zij en de andere Roma en Sinti met de nek aangekeken. Mensen vonden hen asociaal omdat ze rondreisden. Burgemeesters zeiden dat ze alleen maar problemen brachten en criminelen waren. Tijdens de oorlog werd dat alleen maar erger.”

Nederland wilde de woonwagenbewoners kwijt, zegt de Valkenburgse. Daarom was het voor de Nederlandse politie geen probleem om zo veel mogelijk zigeuners in 1944 op te pakken. Het animo voor de deportatie van Roma en Sinti verbaasde zelfs de bezetter. Veel interesse hadden de Duitsers volgens haar namelijk nog niet voor de groep.

„Al voor de oorlog werden Roma en Sinti met de nek aangekeken” - Anjes Wolfs-Driessen, nabestaande holocaustoverlevende

Ook de moeder van Wolfs-Driessen werd opgepakt. „Ze werd naar Westerbork gebracht”, vertelt haar dochter. „Uiteindelijk overleefde ze drie concentratiekampen. Na de oorlog keerde ze terug naar Nederland voor opvang. Maar voor woonwagenbewoners was er geen uitkering zoals die er voor andere mensen wel was. Mijn moeder kreeg niets, ze werd met de andere Roma en Sinti niet geaccepteerd. Ook nu is er nog dat negatieve beeld van deze bevolkingsgroep.”

Die constante afwijzing, zelfs na de oorlog, is een van de redenen voor Wolfs-Driessen om de namen voor te lezen. „We vechten al jaren met een aantal mensen om erkenning te krijgen voor wat er gebeurd is. Maar dat is moeilijk. De rotte appels tussen de woonwagenbewoners worden altijd uitvergroot, en daar zijn wij de dupe van.”

Theater

Om het verhaal van haar moeder te vertellen, schreef Wolf-Driessen een boek en maakte ze een theaterstuk. Dat wordt zaterdag opgevoerd als onderdeel van de ceremonie Namen Lezen. „Ik heb het tot mijn taak gemaakt jongeren te informeren over wat er met de Roma en Sinti gebeurd is. En omdat kinderen liever op een tablet zitten dan dat ze lezen, doen we dat door middel van theater.”

Het theaterstuk vindt, net als andere activiteiten, plaats terwijl de namen worden voorgelezen. Heel het museum is tijdens de vijf dagen van het namen lezen vrij toegankelijk, ook ‘s nachts.

Het voorlezen wordt twee keer onderbroken: bij het begin en het einde van de Joodse sabbat. „Tijdens Namen Lezen wordt de verbinding met voorouders nog sterker gevoeld dan op andere dagen”, schrijft het museum op de website van Namen Lezen. „De sabbatviering krijgt een diepere betekenis door het Namen Lezen.”