De minister belooft in april met een inhoudelijke reactie te komen, zei hij in antwoord op vragen van SGP-Kamerlid Flach. De Tweede Kamer debatteerde woensdag over het bestrijden van witwassen en terrorismefinanciering.

Flach pleitte voor een meer risicogerichtere antiwitwasaanpak van banken dan waarvan nu sprake is. „Goede doelen, stichtingen en verenigingen waarbij de risico’s laag zijn, kunnen prima onder een beperkter regime geplaatst worden”, hield hij de minister voor. „Net als bonafide ondernemers en het gros van de natuurlijke personen.”

Ik wil niet dat iedereen op voorhand verdacht is - Eelco Heinen, minister van Financiën

De minister van Financiën gaf aan het pleidooi „heel goed” te begrijpen. „Dit is het risicogebaseerde werken zoals we het willen”, zei Heinen. „We moeten ervan uitgaan dat de meerderheid van goede wil is. Ik wil niet dat iedereen op voorhand verdacht is. Het uitgangspunt moet zijn: iedereen deugt. En ja, er zijn excessen. De vraag die voorligt, is hoe we die gaan aanpakken.”

De goededoelensector kampt al jaren met streng toezicht door banken en andere financieel dienstverleners. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer de helft van de organisaties problemen met de bank ondervindt. Het gaat onder meer om een „drastische” stijging van bankkosten, het zoveelste informatieverzoek of het niet kunnen openen van een bankrekening.

„Inge”, zei iemand laatst tegen me. „Moeten we het maar over onze eigen rekening laten lopen?” - Inge van Dijk, CDA-Kamerlid

Ook andere partijen vroegen aandacht voor de positie van verenigingen en stichtingen. „Vanuit het hele land krijg ik nog steeds signalen dat het door alle regels buitengewoon lastig is om een bankrekening te openen voor stichtingen, verenigingen en kerken”, zei CU-Kamerlid Grinwis. „Is de minister met mij eens dat dit echt onwenselijk is? Kan hij schetsen welke oplossingsrichtingen hij ziet?”

„Je zult tegenwoordig maar penningmeester zijn van een voetbalclub”, verzuchtte CDA-Kamerlid Van Dijk. „Ik maak een diepe buiging voor onze vrijwilligers. Hun wordt het leven zuur gemaakt als ze naar de bank gaan voor het openen van een bankrekening. „Inge”, zei iemand laatst tegen me. „Moeten we het maar over onze eigen rekening laten lopen? Anders kunnen we niks.” Ik zei: „Nee, natuurlijk niet. Jullie moeten gewoon goed geholpen worden.”

Vastgelopen

Volgens minister Heinen is het antiwitwastoezicht door banken en andere financieel dienstverleners „vastgelopen”.

In 2018 troffen het openbaar ministerie en ING een schikking van 775 miljoen euro, omdat de bank de antiwitwascontrole niet op orde had. Sindsdien zijn de inspanningen in de sector fors toegenomen. Volgens de Nederlandse Vereniging van Banken hebben banken 13.000 mensen in dienst voor antiwitwastoezicht. Een op de vijf bankmedewerkers houdt zich hiermee bezig; de jaarlijkse kosten betreffen 1,4 miljard euro.

Als het aan Heinen ligt krijgen banken meer ruimte om onderling gegevens te delen over hun cliënten. Dat is opmerkelijk, omdat ABN AMRO, ING, Rabobank, Triodos Bank en de Volksbank vorig jaar aankondigden het project Transactie Monitoring Nederland (TMNL) af te bouwen. TMNL is een gezamenlijk project om de transacties van burgers en bedrijven te monitoren in het kader van antiwitwasregelgeving. Het project kon twee jaar geleden op felle kritiek rekenen van de Autoriteit Persoonsgegevens.

Heinen beloofde dat nieuwe initiatieven om gezamenlijk transacties te monitoren moeten voldoen aan de vereiste privacywaarborgen.

Dit voorjaar zal meer duidelijkheid volgen over antiwitwastoezicht in de toekomst. Minister Heinen zal samen met minister Van Weel (Justitie) een nieuwe aanpak presenteren. Die aanpak dient er ook voor om nieuwe Europese antiwitwasregels in te voeren.