Wat is het probleem?

Het speelt al jaren. Banken en andere financieel dienstverleners houden streng toezicht op hun klanten. Dat neemt echter zodanige vormen aan dat zowel mkb-bedrijven als goede doelen en vrijwilligersorganisaties problemen ondervinden.

Een deel van de stichtingen en verenigingen kan nauwelijks een nieuwe bankrekening openen. Of ze krijgen te maken met een geblokkeerde zakelijke rekening. Geld overmaken naar het buitenland gaat eveneens allesbehalve vanzelf. Het maakt het werk er niet gemakkelijker op van organisaties die daar een missie hebben.

„Ik zie dat het zo niet langer kan’’ - Eelco Heinen, minister van Financiën

De ING ging twee jaar geleden zo ver dat ze een cliëntenstop inlaste. Het was voor nieuwe stichtingen en verenigingen tijdelijk niet mogelijk een bankrekening te openen.

Waarom doen banken dit?

Dat heeft alles te maken met de Wet ter voorkoming van witwassen en het financieren van terrorisme (Wwft). Deze wet verplicht onder meer banken om cliëntenonderzoek te doen en ongebruikelijke transacties te melden. Banken moeten een inschatting maken of het risico bestaat dat een rekeninghouder zich schuldig maakt aan witwassen of het financieren van terrorisme. Als de risico’s niet duidelijk zijn, mogen banken geen diensten verlenen aan de betreffende cliënten.

Hoe staat het er nu voor?

De problemen doen zich nog altijd in grote mate voor. Neem de goededoelensector. Die heeft eerder dit jaar onderzoek laten doen onder 1046 verenigingen en stichtingen. Daaruit blijkt dat de helft van de organisaties problemen ondervindt met banken. Volgens een kwart van de ondervraagde organisaties is de situatie in het achterliggende jaar verslechterd. De problemen spelen over de hele breedte in de sector: grote en kleine organisaties, professioneel en niet-professioneel, werkzaam in het binnenland of over de grens.

De problemen zijn divers. Meestal gaat het om een „drastische” stijging van de bankkosten; 53 procent van de organisaties heeft daarmee te maken. Daarnaast gaat het om aanvullende informatieverzoeken (39 procent) en extra administratieve vereisten (28 procent). Meer dan een kwart van de ondervraagden heeft te maken met moeilijkheden of weigering bij de opening van een bankrekening. Van 10 procent van de stichtingen en verenigingen is een bankrekening geblokkeerd. Een op de tien organisaties heeft te maken met restricties of problemen bij het doen van buitenlandse betalingen.

Hoe kijkt de minister naar deze situatie?

„Ik zie dat het zo niet langer kan”, zei minister Heinen vlak voor de kerst tegen de Tweede Kamer. Enerzijds constateert hij bij banken een te risicomijdende houding: strenger controleren dan de wet strikt genomen vraagt, uit angst om in gebreke te blijven. Anderzijds wees Heinen de Kamer op de onvermijdelijke spanning tussen privacy en het bestrijden van witwassen en terrorismefinanciering. Heinen: „We moeten met elkaar het gesprek aan: waar moet iemand een veer laten?”

Hoe nu verder?

Met zijn uitspraken maakte de minister van Financiën een duidelijk statement: er zal de komende tijd iets moeten gebeuren. Volgende maand stuurt Heinen een eerste opzet van zijn plannen naar de Kamer. Als het aan de minister ligt, komt de nadruk sterker te liggen op risicogericht toezicht houden, zodat goedwillende mkb’ers, stichtingen en verenigingen niet langer te maken krijgen met onnodige lasten. Daarna volgt een debat met de Tweede Kamer.

Het wordt de kunst om deze opgave te combineren met een tweede klus. Vanwege Europese afspraken moet de wetgeving op het gebied van antiwitwastoezicht worden aangescherpt. Daarover heeft de minister toegezegd dat hij dit zo „lastenluw” mogelijk wil doen.