Stikstofuitspraak plaatst coalitie voor uitdaging
Nu de rechter uitspraak heeft gedaan in de stikstofzaak van Greenpeace tegen de Staat is de politiek aan zet. Gesteggel in de coalitie ligt in het verschiet.
De rechter beveelt de Staat in de uitspraak van woensdagochtend om ervoor te zorgen dat uiterlijk eind 2030 minimaal 50 procent van de stikstofgevoelige Natura 2000-natuur onder de zogeheten kritische depositiewaarde (kdw) is gebracht. Dit percentage is een aantal jaar geleden door een Kamermeerderheid aanvaard als wettelijk percentage. De rechter houdt de politiek nu dus aan het doel dat zij zelf vaststelde. De rechter bepaalde ook dat bij het halen van dit doel steeds prioriteit moet worden gegeven aan de habitats en leefgebieden die verlichting van de stikstofdruk het hardst nodig hebben.
Eind 2030 mag dan nog een kleine zes jaar verder zijn, vriend en vijand zijn het erover eens dat de uitspraak bepaald geen kleinigheid is. Met de huidige kaders zal er in de komende jaren namelijk nog veel stikstof moeten worden gereduceerd om te voldoen aan het vonnis.
Politieke vragen
Dat brengt meteen op een van de belangrijkste politieke vragen voor de komende tijd: is het vooral zaak om de stikstofneerslag flink te laten afnemen, of moet de focus vooral liggen op het aanpassen van de kaders? En als het gaat om het laten afnemen van de stikstofneerslag: welke rol is daarbij weggelegd voor innovaties, en welke voor pijnlijke maatregelen? En wat de financiën betreft: moet belastinggeld vooral efficiënt worden besteed om de stikstofdruk te verlagen, ook al pakt dat ongunstig uit voor de agrarische sector? Of moet bij het kiezen van maatregelen de impact op de sector minstens zo zwaar meewegen, ook als daar een prijskaartje aan hangt?
Te voorzien is dat de coalitiepartijen over deze vragen de komende tijd een flink robbertje met elkaar zullen vechten. Naar verwachting zullen VVD en NSC vooral pleiten voor een stikstofaanpak die het nodige om het lijf heeft, ook als dat pijnlijke maatregelen vergt. NSC-Kamerlid Harm Holman zei woensdag tegen het ANP dat hij actie verwacht om de stkstofuitstoot omlaag te krijgen en de natuur te herstellen, zoals de rechter heeft bepaald. Wel is zijn partij kritisch op de „modellenwereld” waarop het stikstofbeleid volgens NSC is gebaseerd.
„De bal ligt nu bij minister Wiersma”, schrijft VVD-Kamerlid Thom van Campen op X. „We verwachten op zeer korte termijn keuzes zodat Nederland van het slot gaat. Geen dag te verliezen.”
Mes op de keel
De andere twee coalitiepartijen, BBB en PVV, zullen Wiersma niet het mes op de keel zetten om desnoods ingrijpende maatregelen te nemen. PVV-leider Wilders zei dinsdag al dat het wat hem betreft niet zo kan zijn „dat er een uitspraak komt die het hele land platlegt”.
„Natuur is belangrijk”, aldus BBB-voorvrouw Caroline van der Plas woensdagochtend. „Maar er zijn meer belangen.” Haar partij wil dat de kdw uit de wet gaat. „Dat is heel urgent”, vindt Van der Plas. „Dit zet heel Nederland op slot.” Denkbaar is ook dat PVV en BBB ervoor zullen pleiten om naar Brussel te gaan om zo meer lucht te krijgen op het stikstofdossier.
De SGP pleit er in een reactie op de uitspraak voor om de huidige stikstofdoelen uit de wet te halen. Volgens Kamerlid André Flach zijn die doelen buiten bereik geraakt door de aanscherping van de kdw’s na wetenschappelijk onderzoek. „Dat was destijds niet voorzien.” De SGP wil daarnaast dat er werk wordt gemaakt van „geborgde daling van de stikstofuitstoot”.
Het is hoog tijd voor wat realiteitszin bij het kabinet - Pieter Grinwis, Kamerlid ChristenUnie
Stikstofstress
ChristenUnie-Kamerlid Pieter Grinwis stelt dat „strategie van vertragen moet worden ingeruild voor doen wat nodig is voor ons land”. Hij noemt het goed dat „de stikstofstress” bij het kabinet is toegeslagen. „Het is immers hoog tijd voor wat realiteitszin bij het kabinet.”
D66 gebruikt bij monde van Rob Jetten de stikstofuitspraak om opnieuw te pleiten voor halvering van de veestapel. Kamerlid namens GroenLinks-PvdA Laura Bromet verwacht „stevige maatregelen op korte termijn”, vooral om de veehouderij „fors” in te krimpen, schrijft ze op het sociale medium BlueSky.
Mochten coalitiepartijen VVD en NSC inderdaad vooral gaan hameren op meer maatregelen om de stikstofdruk te laten afnemen, dan is daar een meerderheid voor. Willen beide partijen echter dat het kabinet nog een poosje langer meegaat, dan lijkt het geen verstandige optie om buiten de coalitie om steun geven aan ingrijpende voorstellen. Voorlopig is het daarom eerst aan het kabinet en de vier coalitiepartijen om in conclaaf te gaan.
Landbouwminister Wiersma reageerde woensdag met een statement. Daarin stelt ze dat het kabinet het stikstofprobleem zeer serieus neemt, maar tegelijkertijd staat voor een aanpak „waarbij we de brede maatschappelijke impact van de maatregelen die we nemen niet uit het oog verliezen. We kunnen immers niet het onmogelijke vragen vragen van mensen en bedrijven.” In een ministeriële commissie wordt bepaald „wat de uitspraak van ons vraagt”, aldus Wiersma. Daarin neemt ze „uiteraard” ook de optie om in hoger beroep te gaan mee.
