Deze januari gaat het dan eindelijk gebeuren. Na vijftien jaar aan verbeten discussies, gepolder en onderhandelingen in politiek Den Haag gaan de eerste Nederlanders over op een heel nieuw pensioenstelsel. Reden voor feest? Misschien, maar niet iedereen is blij. Zes vragen.

Waarom hebben sommige mensen al in januari met het nieuwe pensioenstelsel te maken, en anderen nog niet?

De wet die het nieuwe pensioenstelsel mogelijk maakt, ging vorig jaar al in. Maar het duurt even voordat fondsen de administratie helemaal heringericht hebben. De deadline daarvoor is pas in 2028.

Sommige kleinere fondsen hebben het nu al voor elkaar, waaronder dat voor de sociale werkvoorziening en het fonds voor mensen die schepen door havens loodsen. Zij gaan vanaf januari dus al over, de rest van Nederland in de jaren daarna. Het gaat in totaal om een paar 100.000 deelnemers, van wie veruit de meesten uit de sociale werkvoorziening.

Wat verandert er straks voor hen?

In het nieuwe stelsel krijgt iedere werknemer en gepensioneerde zijn eigen individuele pensioenpotje. Je stort het vol tijdens je werkende leven en maakt het op tijdens je pensioen. Het pensioenfonds belegt het vermogen ondertussen, om het zo te laten groeien.

Dit systeem maakt het mogelijk om sneller pensioenverhogingen te kunnen doorvoeren als het goed gaat met de economie, al neemt de kans op een verlaging ook toe als het slechter gaat. Pensioenfondsen krijgen wel de mogelijkheid om eventuele tegenvallers, zoals een beurskrach of recessie, op te vangen met noodbuffers.

Hoe gaat dat in het stelsel waar we nu vanaf willen?

Per pensioenfonds zit nu nog iedereen, van jonge werknemers tot gepensioneerden, samen in één grote pensioenpot met zijn geld. Wil de ene groep een keer iets extra, dan gaat dat dus altijd ten koste van de andere leeftijdsgroepen.

Een pensioenverhoging voor gepensioneerden? Dan blijft er minder geld over voor jongeren. Een lagere werknemerspremie voor werknemers? Dan is er minder ruimte voor pensioenverhoging voor de ouderen. Dat soort generatieconflicten zouden in het nieuwe stelsel verleden tijd moeten zijn.

Toch zit niet iedereen te springen om dat nieuwe pensioen, hoe kan dat?

Bezorgde werknemers en gepensioneerden spreken wel van een casinopensioen: nu de maandelijkse uitkering sneller kan meebewegen met de stand van de economie, zou je niet zeker meer zijn van wat je krijgt.

Voorstanders van het nieuwe stelsel, dat na veel gesteggel is omarmd door zowel de vakbonden, werkgeversorganisaties als het parlement, zeggen dat het oude stelsel net zo goed onzeker was. Ja, op papier kreeg iedereen een harde belofte over zijn pensioenuitkering. Maar door de strenge regels uit het oude stelsel dreigden pensioenfondsen sinds de financiële crisis regelmatig te moeten snoeien in die uitkeringen, iets wat af en toe ook gebeurde. Zo was de harde belofte van een vast pensioen in werkelijkheid helemaal niet hard, vinden voorstanders.

Loopt het soepel bij de eerste drie fondsen die als eerste overstappen?

Niet zonder horten of stoten. Vorige week meldde verantwoordelijk staatssecretaris Tjebbe van Oostenbruggen dat er onvoorziene problemen zijn bij mensen met een bijzondere pensioenvoorziening, zoals een prepensioen, overbruggingspensioen of wezenpensioen. Dat wil hij volgend jaar met terugwerkende kracht oplossen.

„Er zijn onvoorziene problemen bij mensen met een prepensioen, overbruggingspensioen of wezenpensioen” - Tjebbe van Oostenbruggen, staatssecretaris Financiën

Ondertussen diende onlangs de eerste rechtszaak van een gepensioneerde die vindt dat het Beroepspensioenfonds Loodsen hem te weinig tijd gaf om zich voor te bereiden op zijn nieuwe financiële situatie vanaf januari. Hij hoorde dat maar één maand van tevoren en dat was te kort dag, vond hij.

Coalitiepartij NSC ijvert nog altijd voor meer individuele inspraak van deelnemers, juist om meer rechtszaken te voorkomen als het gros van de Nederlanders de komende jaren overstapt op het nieuwe stelsel.

Veruit de meeste gepensioneerden blijven volgend jaar dus in het oude stelsel, hoe ziet hun pensioen er vanaf januari uit?

Veel verbetering blijkt er niet in te zitten. Gemiddeld verhogen fondsen de pensioenen volgend jaar met zo’n 2 procent, maakte de Pensioenfederatie onlangs bekend. Maar een aantal grote fondsen, zoals zorgfonds PFZW en metaalfonds PMT indexeren helemaal niets. Bij ambtenarenfonds ABP, het grootste van Nederland, gaat het om een verhoging van 1,8 procent. De inflatie in de relevante periode, tussen oktober 2023 en oktober 2024, was hoger, namelijk 3,5 procent.

„Veranderingen in het belastingstelsel pakken goed uit voor gepensioneerden” - Personeelsnet, vaksite

Wel pakken veranderingen in het belastingstelsel goed uit voor gepensioneerden, berekende vaksite Personeelsnet. Netto houdt iemand met een aanvullend pensioen van 1000 euro, maandelijks 12 euro extra over vanaf januari.