De buitendijkse polders van Kampen waren een eeuw geleden beroemd als leveranciers van het beste hooi van Nederland. De Kampereilanden ontstonden in de vroege middeleeuwen op de plek waar de IJssel uitmondt in de toenmalige Zuiderzee. Op het opgeslibde zand dat de rivier meevoerde, ontstond een bloeiende boerengemeenschap die leefde met water dat eens in de zo veel tijd het land overspoelde. Vandaar dat er zeventig terpen zijn aangelegd waarop boerderijen veilig staan.

Toen de dreiging vanuit de Zuiderzee verdween door de bouw van de Afsluitdijk, kwam er een school, kerk en dorpshuis bij. In de loop van de tijd zijn er op lagergelegen delen ook huizen en stallen bijgebouwd. Onder meer van boeren die na de Tweede Wereldoorlog uit de binnenstad van Kampen moesten verhuizen naar Kampereiland. Zij kregen geen terp voor hun bedrijf.

„Soms overvalt me het gevoel dat wij de generatie zijn die hier het licht uitdoet”  - Wessel Niews, inwoner Kampereiland

Wessel Nies is opgegroeid op Kampereiland, waar zijn vader boer was. Hij woont nu als burger op een terp met zicht op de stijlvolle IJsselbrug die de toegang geeft naar de Noordoostpolder. „Vanouds is het een agrarische gemeenschap”, vertelt hij. „Tegenwoordig is de helft van de inwoners nog boer. Wij zijn nu nog een vitale gemeenschap, met een actieve Oranjevereniging. Geleidelijk aan loopt het terug. Je hoort steeds vaker: Kan onze school nog blijven voortbestaan? Soms overvalt me het gevoel dat wij de generatie zijn die hier het licht uitdoet.”

Zijn zorgen worden versterkt door de nieuwe regels van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat voor bouwen in buitendijkse gebieden. Heel Kampereiland is zo’n buitendijks gebied. Het ligt niet veilig achter een hoge dijk, maar is beschermd door een bescheiden dijk die eens in de 500 jaar mag overstromen. In noodgevallen is Kampereiland waterbergingsgebied. Dat betekent: nieuwbouw van woningen is verboden.

De bewoners verzoenen zich daarmee en maken zich tegelijk zorgen over hun toekomst, weet Wessel. „We leven al eeuwen in de wetenschap dat we kans lopen op overstroming. Daarom wonen we op terpen. Maar nieuwe regels van Rijkswaterstaat bedreigen onze leefbaarheid. Die regels leggen een verbod op buitendijks bouwen. Zo’n verbod op bouwen is de doodsteek voor onze gemeenschap.”

Cadeau

De vork steekt ingewikkeld in de steel, blijkt bij navraag bij de gemeente Kampen.

Want niet de regels van Rijkswaterstaat zijn het strengst voor Kampereiland, maar die van provincie Overijssel, laat wethouder Bas Wonink weten. „Heel Kampereiland is door de provincie aangewezen als overstromingsrisicogebied. Volgens die aanwijzing is bouwen alleen mogelijk als het niet ten koste gaat van de waterberging.”

Niettemin heeft Kampen er recent bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat op aangedrongen om Kampereiland uit te zonderen van de aangescherpte regels voor buitendijkse gebieden. Dat is afgewezen. Toch blijft er volgens de wethouder ruimte om te bouwen, want op Kampereiland vallen alle huidige erven op de terpen al buiten de bouwregels in de uiterwaarden. „Zolang het geen grootschalige woningbouw betreft, blijft er wel degelijk ruimte voor nieuwe huizen, een kinderopvang of schuren”, zegt Wonink. Of en hoeveel ruimte er komt voor woningbouw op Kampereiland, gaat de gemeenteraad van Kampen komend jaar bepalen.

Voor gemeente Kampen is Kampereiland een belangrijke inkomstenbron, want de gemeente is eigenaar van het volledige gebied. Boeren betalen de gemeente erfpacht en burgers een flinke vergoeding voor opstal. In 1363 kreeg het stadsbestuur van Kampen het cadeau van bisschop Jan van Arkel, in ruil voor polder Mastenbroek. Sindsdien vormen de pachtinkomsten van Kampereiland een pijler onder de gemeentebegroting van de oude Hanzestad.

Rijken op terpen

Inwoners van de buitendijkse polder missen een doortastende toekomstvisie op Kampereiland, zegt Wessel Nies. „Op steeds meer boerenerven is er geen opvolger. Als Kampen geen actief beleid ontwikkelt voor creatieve woonvormen op onze erven, valt onze dorpsgemeenschap uiteen. Wij zijn bang dat Kampen het gebied opgeeft.”

Inwoners van Kampereiland zouden het liefst zien dat erven van vrijvallende boerderijen mogen worden opgesplitst in twee of drie wooneenheden. „Dat zal er zeker voor zorgen dat meer jongeren zich vestigen op Kampereiland”, denkt Wessel. „Maar of het voldoende is om onze gemeenschap overeind te houden betwijfel ik. Het is spijtig dat we geen nieuwe terpen mogen aanleggen.”

„De koeien moeten bij hoog water naar de IJsselhallen in Zwolle; maar die hallen zijn inmiddels gesloopt”  - Wessel Nies, inwoner Kampereiland

De voorzitter van Streekbelangen vindt dat de gemeente Kampen zich veel actiever moet inzetten voor waterbestendig wonen voor mensen met een geringe beurs. „Het zou toch geweldig jammer zijn als Kampereiland een plek wordt waar alleen rijken op terpen wonen, omdat zij het zich kunnen veroorloven. Dan zakken we af naar een zielloze streek zonder gemeenschapszin.”

Waar bewoners zich volgens Nies ook zorgen over maken is het evacuatieplan dat verouderd is. „Kunnen we onze bewoners en ons vee op tijd in veiligheid brengen als de nood aan de man is? Bij het hoogwater van 1995 hadden we al onze koeien al halsters omgedaan met het oog op evacuatie. Volgens het officiële evacuatieplan moeten de koeien bij opkomend water op het Kampereiland worden overgebracht naar de IJsselhallen in Zwolle. Maar die zijn inmiddels gesloopt.”