Gaat Europa eigenlijk nog wel over zijn eigen klimaatbeleid? Op twee belangrijke terreinen zal Brussel waarschijnlijk naar het pijpen van China en de Verenigde Staten moeten dansen, bleek vorige week.

Zo riep de Duitse bondskanselier Olaf Scholz vrijdag op tot Europese subsidies en belastingvoordelen voor elektrische auto’s, en niet omdat hij zo veel met het milieu bezig is. De hoofdreden is concurrentie uit China: Europese fabrikanten kunnen niet op tegen de met staatsgeld gefinancierde stekkerautofabrikanten uit dat land.

Waar China zo indirect dwingt sneller te verduurzamen, kwam er diezelfde vrijdag een heel ander, maar niet minder dwingend geluid van de andere kant van de wereld. De opnieuw verkozen Amerikaanse president Donald Trump eist van Europese landen dat zij veel meer olie en gas uit zijn land gaan kopen.

Zo niet, dan zal hij Europa straffen met hoge importtarieven, schreef hij vrijdag op sociale media. Een wat vaag maar wel reëel dreigement, gezien Trumps eerdere handelsoorlogen.

Europa lijkt de druk niet zomaar te kunnen negeren. Nieuwe subsidierondes voor de Europese auto-industrie zijn misschien inderdaad wel nodig, zegt Rico Luman, auto-industrie-expert van ING. Tot voor kort hadden verschillende lidstaten, waaronder Nederland, subsidieregelingen voor consumenten om elektrisch rijden aan te jagen. Die regelingen stopten één voor één, maar volgens Luman een paar jaar te vroeg.

Nieuw leven inblazen daarvan kan volgens hem helpen bij het voldoen aan Europese klimaatdoelstellingen, die fabrikanten nu niet lijken te halen. Maar ook om het hoofd boven water te houden in de concurrentiestrijd met China.

Handelsoorlog

En Trump? Europa zou tegen hem kunnen zeggen dat hij het maar uitzoekt met zijn eis om meer olie en gas te kopen. Maar veel economen raden zo’n harde benadering af: een handelsoorlog is te schadelijk voor de Europese economie.

In een lijvig rapport adviseerde de Brusselse denktank Bruegel eerder deze maand tot een combinatie van terugvechten en tegemoetkomen. Dat betekent: zowel vergeldende tarieven invoeren, als bereid zijn om meer producten uit de VS te kopen om de gemoederen te sussen.

Zelfs Christine Lagarde, die zich als president van de Europese Centrale Bank normaal graag op de vlakte houdt, pleit ervoor om Trump te vriend te houden. In een zeldzaam uitgesproken bui riep zij Europese leiders vorige maand op om meer te importeren uit de VS. Net als Bruegel noemde Lagarde vloeibaar gas (lng) als voorbeeld.

Onderling zijn de VS en China ook verwikkeld in een fiks handelsconflict. Dat kan op zich nadelig zijn voor de EU, die er machteloos tussenin zit. Trump dreigt China met importtarieven tot wel 60 procent, waarop China kan besluiten om veel goedkope export dan maar te verplaatsen van de VS naar Europa. Zo zouden Europese fabrikanten alleen nog maar meer kampen met moordende concurrentie.

Het is crisis, benadrukte de Italiaanse topeconoom en ex-premier Mario Draghi afgelopen zomer dan ook, nadat hij een jaar had onderzocht hoe Europa tegenwicht kan bieden aan de VS en China.

Wil de EU voorkomen dat het verandert van een machtsfactor in een openluchtmuseum, dan moet er volgens Draghi in totaal 800 miljard euro naar de techsector, klimaat en defensie. Daar is dan wel heel wat eensgezindheid en daadkracht voor nodig in Brussel.

Maar leek zo veel saamhorigheid afgelopen zomer al bijna onmogelijk, sinds Draghi’s rapport is de EU alleen maar verder uit elkaar gedreven. De Franse en Duitse regeringen zijn gevallen, en overal in Europa winnen eurosceptische partijen aan invloed.

Vuist

Toch kan ook een zwaar verdeelde EU nog een vuist maken. Bij het stemmen voor importtarieven op Chinese stekkerauto’s, begin oktober, stonden veel lidstaten ook lijnrecht tegenover elkaar. Maar met tien stemmen vóór, vijf tegen en twaalf onthoudingen kwamen de tarieven er toch.

„Volvo haalt weer wat van zijn productie uit China terug naar Gent” - Rico Luman, auto-industrie-expert van ING

En met succes. Ze zorgen direct al voor meer autoproductie in Europa, zegt Luman van ING. „Het Chinese BYD zet nu in op fabrieken in Hongarije en Turkije, en Volvo haalt weer wat van zijn productie uit China terug naar Gent.” Dat levert hier werkgelegenheid en belastinginkomsten op.