Alleen al in de achterliggende vier maanden kwamen miljoenen Nederlanders in verzet via petities, open brieven en verklaringen (zie ”Greep uit schriftelijke protesten, september-december 2024”). Vanuit de luie stoel, vanachter het computerscherm of in een spannende vergadering. Overal zijn belangengroepen actief en proberen mensen inspraak te hebben in beleid.

De impact van een brief of petitie mag door een protestant nooit onderschat worden. De 95 stellingen aan de Slotkapel in Wittenberg in 1517 waren een tik tegen een pendule die niet meer stil is komen te staan. Het smeekschrift der edelen volgde. Later kwamen de vlugschriften in korven van marskramers. In 1878 organiseerde Abraham Kuyper een volkspetitionnement voor de bekostiging van bijzonder onderwijs.

In de zomer van 2023 krijgt scholengemeenschap Driestar-Wartburg twee petities met een tegenovergestelde visie op haar bordje. De petitie tegen het gebruik van de Herziene Statenvertaling op school is nog niet koud of een petitie vóór start al. Handtekeningen komen van Elspeet tot Zaamslag.

„Ik help de synode om introspectie te doen” - Ds. Arenda Haasnoot, indiener van verklaringen en brieven om Israël te steunen

In november verzamelt Bert Kalkman meer dan 48.000 handtekeningen tegen toezicht op informeel onderwijs. Een blik op de website petities.nl leert dat niet alleen zondagsschooljuffen ondertekenen. Ook namen als Bayraktar, Dogan en Ahmad steunen Kalkmans initiatief.

Niet gehoord

Iemand die in het achterliggende jaar petitie na verklaring na open brief opstelt of ondertekent, is ds. Arenda Haasnoot, predikante in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Ze heeft grote moeite met de uitingen van de PKN over Israël. „Vrijzinnigen zijn, hoewel ze getalsmatig niet heel groot zijn, op de synode overduidelijk aanwezig. Confessionelen en evangelischen hebben weinig vertegenwoordiging.”

Daardoor trekt volgens ds. Haasnoot de besluitvorming scheef. „Ik schaam me kapot tegenover de Joodse gemeenschap in ons land om de uitingen van de PKN. In de hulpverlening via Kerk in Actie steunt de PKN het Palestijnse narratief. Maar als ik daar bezwaar tegen maak met een brief of verklaring, krijg ik nietszeggende antwoorden terug.”

Zou Haasnoot er niet beter aan doen om ”de kerkelijke weg te bewandelen” als ze het niet eens is met de gang van zaken in haar kerk? De predikante was zelf van 2005 tot 2012 synodelid en vier jaar lid van het moderamen. Ze kent de route van gemeente naar classis naar landelijke synode, of, om het in kerkrechtelijke termen uit te drukken: van mindere naar meerdere vergaderingen. „Voor een kwestie als deze zijn niet echt regels. Het gaat hier niet over een kerkordelijk iets maar over synodebeleid. Daar kun je pas achteraf over oordelen, wanneer de synode zelf al haar visie naar buiten heeft gebracht.”

De brieven en petities die ze stuurt, beschouwt Haasnoot als „iets wat de synode kan helpen om introspectie te doen. Het regime-De Reuver laat alleen de oren hangen naar het Palestijnse narratief. Maar als synode moet je het vermogen hebben om jezelf te bevragen.”

„Met petities praten mensen in statements” - Dr. René de Reuver, scriba van de Protestantse Kerk in Nederland

Wegen

PKN-scriba dr. René de Reuver ziet ook dat het aantal schriftelijke protesten toeneemt, al nuanceert hij dat ook wel weer. „Ja, afgelopen jaar was het misschien wel veel. Maar er is niks mis met individuele petities of brieven van groepen. Dat is ook kerk-zijn.”

De scriba ziet geen ruimte om in ambtelijke vergaderingen op individuele brieven of petities in te gaan. „Een kerk is iets anders dan een democratie. We tellen geen stemmen, maar wegen argumenten. Petities en brieven zijn signalen, maar of daar 100 of 1000 handtekeningen onder staan is voor ons enkel een signaal. In het geval van de brieven van Arenda Haasnoot, geldt dat we al in gesprek zijn met Christenen voor Israël. Haar standpunt komt heel dicht bij dat van hen. De uitslag van onze gesprekken communiceren we met hen. Dat laten we haar ook weten wanneer zij daar om vraagt.”

Wat doet dr. De Reuver met de aantijging dat de synode de oren vooral laat hangen naar „het Palestijns narratief”? „In ons spreken over Israël zijn we genuanceerder geworden. We luisteren ook naar de stem van Palestijnse christenen.”

Dr. De Reuver komt toch weer even terug op hoe hij tegen petities aankijkt. „Ik ben nu bijna tien jaar scriba van de PKN. Ik heb gezien dat het denken vanuit gemeenschap kwetsbaarder is geworden. Mensen gaan sneller tamboeren of zelfs juridiseren. Ik zou willen dat daar iets meer terughoudendheid in was. Met petities praten mensen in statements, tegenover elkaar, en vanuit hun eigen persoon. We moeten onszelf niet te snel de profetenmantel om hangen.”