De beste manier om mensen te verleiden om lege plastic flessen en blikjes in te leveren, is het uitbreiden van het aantal inzamelplekken. Dat is effectiever dan het verhogen van het statiegeld. De huidige statiegeldregeling (15 cent voor kleine flesjes, 25 cent voor grote) hoeft dan ook niet veranderd te worden.

Deze conclusie trekt de organisatie Verpact uit onderzoeken waartoe zij zelf opdracht heeft gegeven. Verpact is namens het bedrijfsleven verantwoordelijk voor de inzameling van flessen en blikjes waar statiegeld op zit. De wet stelt dat 90 procent van alle flessen moet worden ingezameld.

Omdat Verpact dat percentage bij lange na niet haalt, dreigde de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) het bedrijf dit jaar met dwangsommen die oplopen tot tientallen miljoenen euro’s. Aan die dwangsommen kon Verpact ontkomen door, onder meer, extra inzamelpunten te regelen en door onderzoek te doen naar de effecten van een verhoging van het statiegeld.

Volgens Verpact zijn er sinds begin januari vorig jaar meer dan duizend nieuwe inzamelpunten bij gekomen. Dat moeten er, per 31 december 2026, 5400 zijn.

Stijging

Uit onderzoek van Ipsos blijkt dat meer statiegeld er waarschijnlijk wel toe leidt dat er meer flessen worden ingeleverd. Is het statiegeld op kleine flesjes 15 cent, zoals nu, dan zegt 49 procent van de ondervraagden al hun kleine flesjes te willen inleveren. Dat percentage stijgt naar 53 als het statiegeld 25 cent bedraagt en naar 59 als dat 50 cent is.

Bij grote flessen is het beeld wat anders. Daarop zit nu 25 cent statiegeld. 58 procent van de ondervraagden zegt bij dat bedrag al hun flessen in te leveren. Dat stijgt naar 63 procent bij een statiegeld van 50 cent en naar 70 procent als het statiegeld een euro bedraagt.

Maar volgens onderzoek van onderzoeks-en accountancyfirma PwC leidt een hoger statiegeldbedrag in de praktijk nauwelijks tot meer inzameling. In landen waar meer dan 90 procent van alle flessen wordt ingeleverd, is het statiegeldbedrag niet hoger dan nu in Nederland.

PwC denkt dat het percentage flessen dat wordt teruggebracht met 4 procentpunt stijgt als het statiegeld op kleine flesjes naar 50 cent gaat en naar 1 euro op grote flessen. Maar een hoger statiegeldbedrag heeft volgens PwC ook nadelen. Er zal meer in afvalbakken worden gewroet, met hogere kosten voor gemeenten als gevolg.

Omzetverlies

Mensen zullen minder flessen met statiegeld kopen –supermarkten vrezen daardoor omzetverlies– en producenten kunnen in de verleiding komen om met verpakkingen te komen die milieubelastender zijn dan de huidige. Als het statiegeld fors meer wordt, kan dat leiden tot meer criminaliteit en gesjoemel. Meer statiegeld kan voor partijen ook reden zijn om niet (meer) mee te doen met het statiegeldsysteem.

„Al met al zijn de nadelen van een hoger statiegeldbedrag groter dan de voordelen” - Verpact

Al met al zijn de nadelen van meer statiegeld groter dan de voordelen, stelt Verpact. De organisatie vindt dan ook dat er niet getornd moet worden aan de huidige bedragen. De Inspectie eiste in april van dit jaar nog een verhoging van het statiegeld naar 50 cent per fles, maar kwam daar later op terug.

De ILT studeert nu op de uitkomsten van de onderzoeken en zal later met een reactie komen. Verpact denkt dat 78 procent van de plastic flessen dit jaar wordt ingezameld. Vorig jaar was dat 74 procent, in 2022 lag het op 68 procent.