„Mijn kind is op school van de trap geduwd en heeft zijn benen gebroken. Toen ik om de camerabeelden vroeg om te achterhalen wat er precies was gebeurd, vertelden ze me dat de camera’s niet werkten”, kreeg Pia van Belen te horen van een Iraanse vrouw in Turkije.

Van Belen (45) uit Katwijk aan Zee onderzocht in samenwerking met Transform Iran –dat tot 2022 de naam 222 Ministries droeg– de situatie van de Iraanse vrouwen en kinderen in Turkije. Het onderwerp voor haar afstudeerstage, die onderdeel was van de opleiding missionair werk aan het Evangelisch College in Zwijndrecht, ontstond eind juli tijdens haar eerste bezoek aan Turkije. Inmiddels is Van Belen bijna afgestudeerd en in dienst getreden bij Transform Iran, een organisatie die zich richt op „het brengen van hoop en blijvende verandering” binnen Iran en daarbuiten. Ze biedt met brede activiteiten zowel geestelijke als praktische ondersteuning.

„Met Transform Iran bezocht ik in juli in Turkije een seminar waar een Bijbelvertaalteam uit Iran les kreeg in het vertalen van de Bijbel uit het Farsi naar hun moedertaal”, vertelt Van Belen. „Tijdens dit seminar ontmoette ik ook Iraanse vluchtelingenvrouwen uit Turkije. Zij spraken openhartig over de moeilijke omstandigheden waarin zij met hun kinderen leven. Die verhalen grepen me aan en bleven me bij. Ik wilde wat voor hen betekenen. Met dit onderzoeksrapport wil ik hun verhalen zichtbaar maken in Nederland. Zodat hun worstelingen, maar ook hun moed om door te gaan, niet onopgemerkt blijven.”

Moed

Van Belen stelde vanuit Nederland een uitgebreide vragenlijst op, die ze stuurde naar Iraanse christenvrouwen in Turkije. De lijst bevatte vragen naar de levensomstandigheden en uitdagingen waarmee de vrouwen en hun kinderen te maken hebben. De vragen werden door 52 vrouwen, veelal tussen de 25 en 44 jaar oud, beantwoord. Van Belen: „Dat weerspiegelt uiteindelijk maar een fractie van het probleem. Toch ben ik er dankbaar voor. Deze vrouwen hadden de moed om persoonlijke informatie te delen met een onbekende.”

Via diepte-interviews met een viertal vrouwen tijdens een tweede bezoek aan Turkije in september, kreeg Van Belen een nog beter beeld van de omstandigheden waarin Iraanse christenvrouwen in Turkije verkeren. De uitkomsten schokten haar, maar ze zag ook „hoe God dwars door alles heen de vrouwen kracht geeft om vol te houden.”

Straatcontroles

De vrouwen leven dagelijks in onzekerheid, vertelt Van Belen. „Veel van hen zijn al minstens zes jaar in Turkije, maar wachten nog steeds op een eerste gesprek voor een verblijfsvergunning. Het verkrijgen van zo’n vergunning wordt steeds moeilijker. Als je je als vluchteling niet houdt aan de geldende regels, zoals bijvoorbeeld dat je niet naar een andere stad mag reizen, of als je een negatief antwoord hebt ontvangen van de Turkse immigratiedienst, kun je ieder moment opgepakt en zonder eerlijk proces naar Iran teruggestuurd kunnen worden.”

„Ik woon al negen jaar met mijn man en kind in Turkije. De immigratiedienst heeft ons afgewezen”, vertelde een Iraanse vrouw. „We kunnen niet terugkeren naar Iran. We hebben veel problemen. Ik ben depressief, vol stress. Angst om gedeporteerd te worden, angst om naar een kamp te moeten... Angst om terug te keren naar Iran. Mijn zoon moet nu naar de middelbare school, maar zijn kimlik-nummer is niet geregistreerd in het systeem. Het dossier is gesloten. Mijn zoon kan niet naar school. We hebben een heel moeilijke en zware situatie, en we hebben een manier nodig om Turkije te verlaten. Geestelijk zijn we erg ontmoedigd en uitgeput. We zijn vol spanning en stress. Onze familierelaties zijn ook beïnvloed.”

Van Belen: „De Turkse politie voert bovendien straatcontroles uit. Mensen die de vereiste documenten niet hebben, worden naar deportatiekampen gestuurd en onder verschrikkelijke omstandigheden vastgehouden. Volgens de Turkse overheid kunnen de Iraanse christenen veilig terug naar hun land. De vrouwen vrezen dus voortdurend voor deportatie.”

„Volgens de Turkse overheid kunnen Iraanse vluchtelingen veilig terug naar hun land” - Pia van Belen, medewerker Transform Iran

Ook voor de politie zelf zijn de vrouwen bang, concludeert Van Belen. Ze sprak met een vrouw die na een inbraak in haar huis de politie belde om de situatie te onderzoeken. Alle camerabeelden en opnames bleken echter verwijderd te zijn. „Dat versterkte mijn gevoel van onveiligheid”, gaf de vrouw aan.

Huisvesting

De huurmarkt in Turkije staat daarbij onder druk, wat het dagelijks leven voor Iraanse vrouwen nog moeilijker maakt. Van Belen: „De instroom van Oekraïense, Russische en Syrische vluchtelingen zorgt voor een enorme stijging van de huurprijs. Syrische vluchtelingen krijgen voorrang door een speciaal beschermingsprogramma dat hen toegang geeft tot basisvoorzieningen. En Oekraïense en Russische vluchtelingen kunnen de huur soms contant al twaalf maanden vooruit betalen. Zo worden Iraanse vluchtelingen uit de markt gedrukt.” Uit de vragenlijst blijkt dat 65 procent van de Iraanse christenvrouwen zich zorgen maakt over hoe lang ze nog in hun huurwoning kunnen blijven.

Intimidatie

Iraanse vluchtelingen worden gedwongen om onveilige banen te accepteren, omdat ze geen formele werkvergunning hebben. Van de vrouwen ontvangt 42 procent een lager loon dan afgesproken. Bijna een derde van de vrouwen heeft bovendien te maken met seksuele intimidatie op de werkvloer, blijkt uit het onderzoeksrapport.

„Seksuele intimidatie en/of verkrachting is een erg gevoelig onderwerp, maar ik vind het belangrijk om het te noemen omdat het vaak voorkomt, vooral bij vluchtelingenvrouwen”, aldus een van de vrouwen die de enquête invulden. „Het maakt niet uit of het een grote of kleine aanranding is – veel vrouwen worden hier op de een of andere manier mee geconfronteerd. Het is belangrijk omdat veel vrouwen bang zijn om erover te praten, vooral vanwege de schaamte en de angst voor veroordeling.”

Dat de Iraanse vrouwen christen zijn, maakt het voor hen nog moeilijker om een baan te vinden en te houden. „Als ontdekt wordt dat je christen bent, leidt dat vaak tot ontslag”, vertelt Van Belen.

Islamitische school

De verhalen over de kinderen die Van Belen tijdens diepte-interviews te horen kreeg, vond ze het meest schokkend. „De kinderen staan onder zeer grote druk. Vanwege verbaal en fysiek geweld voelt 64 procent van hen zich onveilig op school. De meeste kinderen zitten op een islamitische school, omdat katholiek of privéonderwijs voor hun ouders niet te betalen is. Veel leerlingen weigeren naar school te gaan vanwege angst en stress. Zelfs docenten mishandelen hen als ze er lucht van krijgen dat ze christen zijn. De kinderen hebben het heel erg moeilijk.”

„Veel kinderen weigeren naar school te gaan vanwege angst en stress” - Pia van Belen, medewerker Transform Iran

Gezondheidszorg

„Mijn man heeft diabetes en MS, maar we kunnen ons geen behandelingen veroorloven. Ziekenhuizen negeren ons, omdat we Iraanse vluchtelingen zijn”, vertelde een vrouw aan Van Belen. De gezondheidszorg is voor veel Iraanse vluchtelingen onbereikbaar. Van de ondervraagde vrouwen stelt 42 procent noodzakelijke behandelingen uit vanwege de hoge kosten.

Transform Iran ondersteunt deze mensen waar mogelijk, door bijvoorbeeld een insulinepomp aan te schaffen voor diabetespatiënten, aldus Van Belen.

Vrouwencentrum

De Iraanse christenvrouwen in Turkije kwamen zelf ook met concrete ideeën voor de verbetering van hun situatie. „Meerdere vrouwen kwamen bijvoorbeeld met het idee van een vrouwencentrum, waar ze samen kunnen komen voor bijvoorbeeld Bijbelstudie, trainingen en het uitwisselen van ervaringen. Dat helpt om sociale isolatie te doorbreken en verbetert hun emotionele en mentale welzijn.”

Zo’n wens is echter niet zomaar vervuld, zegt Van Belen. „Dan zou je in iedere plaats een vrouwencentrum op moeten richten, want de vrouwen hebben een reisverbod. Als vluchteling mag je niet reizen buiten de stad waarin je geregistreerd bent. Dat maakt het lastig om deze vrouwen samen te brengen. Maar dat ze met het idee komen, laat iets zien van de veerkracht en dromen die ze ondanks alles hebben.”

Snelle oplossingen zijn moeilijk te realiseren, volgens Van Belen. „Maar internationale hulporganisaties en kerken kunnen het verschil maken. De Iraanse vrouwen hebben juridische steun nodig als deportatie dreigt. Als de advocaatkosten vergoed worden, kan hen dat uit de gevangenis houden. Financiële middelen kunnen helpen bij het bieden van veilige huisvesting en het dragen van medische kosten. Zo zijn hun omstandigheden te verlichten. Ieder individu –ook in Nederland– kan daaraan bijdragen, door te doneren en voor de vrouwen te bidden.”