„Het is eigenlijk fantastisch wat hier gebeurt”, zegt Peels maandagavond in debatcentrum De Balie in Amsterdam, waar het essay ”Goddeloos” van filosofe en atheïste dr. Stine Jensen wordt gepresenteerd.

Atheïsme is een „prangende kwestie”, op zowel persoonlijk als maatschappelijk vlak, betoogt Jensen. Ze vertelt de aanwezigen hoe de vragen rondom atheïsme, nadat ze er een tijd lang niets mee had gedaan, voor haar weer belangrijk werden. „Op de vraag van mijn dochter waar wij, atheïsten, dan in geloven, wil ik een sterker en positiever antwoord hebben dan ”niets”.”

Lees ook

Atheïste Stine Jensen strijdt voor recht om niet te geloven 

Daarnaast is er ook een maatschappelijke urgentie, vindt Jensen. „In dertien landen staat op niet geloven de doodstraf. Spotten met God kan een dodelijke kwestie zijn, zoals blijkt uit de moord op de Franse docent Samuel Paty in 2020, nadat hij cartoons van de profeet Mohammed had laten zien in de klas. Het recht om niet te geloven moeten we blijven beschermen.”

De auteur van het pamflet pleit voor een „baldadig teder atheïsme. Atheïsme hoeft niet militant, antireligieus of hyperrationeel te zijn. Mensen als Richard Dawkins en Christopher Hitchens hebben heel lang het beeld bepaald. Het is nu tijd voor een open en inclusief atheïsme. Ik pleit ook voor zoiets als cultuuratheïsme, waar atheïstisch culturele bronnen als film of literatuur voor troost en zingeving kunnen zorgen.”

Schijnvertoning

Peels juicht dit toe. „Ik hoop al heel lang dat het atheïsme meer smoel krijgt. Vroeger was het atheïsme enkel bezig met afrekeningen, door religie in de beklaagdenbank te zetten. Het probleem met de term atheïsme is dat het een negatie is: je gelooft niet in God. Maar ik wil niet alleen weten wat je niet gelooft, maar ook waar je wél voor staat. Daar probeert Stine invulling aan te geven. Daarmee wordt het gesprek gelijkwaardiger en ook menselijker door bij elkaar naar diepere lagen te vragen.”

Tien jaar geleden, toen hij met prof. dr. Stefan Paas het boek ”God bewijzen” schreef, voelden gesprekken met atheïsten aan „als een duel”, zegt Peels. „Wie is het slimst, wie heeft de strakste, geldige deductieve argumentatie, wie is retorisch het sterkst? We kwamen er niet slecht vanaf, maar er was iets wat eronder zat, waar we het niet over hadden. Het voelde eigenlijk als een schijnvertoning: je bewijst dat je slim kunt redeneren, maar het is ook onwaarachtig, het is niet echt een ontmoeting.”

„Vroeger was het atheïsme enkel bezig met afrekeningen, door religie in de beklaagdenbank te zetten” - Prof. dr. Rik Peels, filosoof

Leuker

Aan Peels boek ”Leven zonder God: Wat je kunt leren van atheïsten” ontleent Jensen het idee van een geloofsbiografie. Of in haar geval: een ongeloofsbiografie. „Het is zo leuk om die te schrijven. Hoe is het nu gekomen in je leven dat je eerst A en B gelooft en niet D, en dan later niet meer B maar wel C? Het maakt het gesprek tussen een gelovige en ongelovige zo vele malen leuker, beter, gezelliger en boeiender dan wanneer je alleen maar gaat steggelen over het bestaan van God.”

Dat deze biografische benadering vruchtbaar is blijkt ook uit de bijdrage van radiopresentator en podcastmaker Ruben van Haften. Als zoon van een predikant „stopte” hij op een gegeven moment met geloven en ging hij hierover met zijn vader in gesprek. Dat leidde tot de podcast ”Niet te geloven”. Van Haften adviseert de zaal: „Als je in gesprek gaat, stel je dan open voor de ander en probeer het debat niet te winnen. We overtuigen elkaar niet en we kunnen onze ervaringen niet van elkaar afnemen. Luister naar de ander, ga in dialoog en niet in discussie. Een gesprek wordt prachtig als je oprecht wilt weten hoe iets voor de ander zit.”