Het besturen van een vliegtuig gaat steeds meer op de automatische piloot. Fabrikanten als Airbus en Boeing zijn dusdanig ver met de ontwikkeling van min of meer zelfvliegende vliegtuigen dat het belang van een tweede piloot in de cockpit ter discussie staat.

Maar piloten van vlees en bloed denken daar heel anders over en maken zich al geruime tijd zorgen over de veiligheid van passagiers en personeel. De nieuwste versie van de volledig automatische piloot is „een onbewezen techniek”, vinden Nederlandse gezagvoerders en daarom eist de Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers (VNV) nu van de reisorganisaties TUI fly en Corendon dat zij een speciaal veiligheidsakkoord ondertekenen. Tot nu toe hebben alleen KLM en Transavia hun handtekening onder dit akkoord gezet.

Partijen die het veiligheidsakkoord onderschrijven verbinden zich aan „de verantwoordelijkheid alleen nieuwe technologie te accepteren die vliegen bewezen veiliger maakt”. Eerder waren de verkeersvliegers al een publiekscampagne begonnen om zo te voorkomen dat de tweede piloot in de cockpit wordt vervangen. Een petitie op de website Ikwilveiligvliegen.nl is inmiddels zo’n 46.000 keer ondertekend. De pilotenbond wil die petitie begin volgend jaar aanbieden aan de overheid en vliegtuigbouwers.

Vertrouwen

De piloten, maar ook cabinepersoneel, luchtvaarttechnici en vliegmaatschappijen zijn vooral bang het vertrouwen van reizigers te verliezen. „Recent zijn er meerdere serieuze incidenten met vliegtuigen geweest. We moeten juist het vertrouwen verhogen, in plaats van risico’s introduceren”, verklaart VNV-voorzitter Camiel Verhagen. Omdat wereldwijd steeds vaker wordt gevlogen is veiligheid extra belangrijk, stellen de verkeersvliegers.

„Techniek kan en zal falen. Negen van de tien vluchten verlopen niet volgens plan”, zegt Coen George, vicevoorzitter van de VNV. „Denk aan uitdagende weersomstandigheden, technische storingen, medische noodgevallen of agressieve passagiers waarvoor aandacht van de piloten nodig is.”

Dat TUI en Corendon weigeren het veiligheidsakkoord van de verkeersvliegers te ondertekenen komt omdat beide reisorganisaties daar het nut niet van inzien. „Binnen de luchtvaart staat veiligheid altijd voorop”, laat de persafdeling van Corendon weten. „Daarop doen we geen enkele concessie en dat geldt dus ook voor innovaties. Het ondertekenen van een petitie voegt daar voor ons nu niets aan toe.”

In gesprek

TUI reageert in vergelijkbare bewoordingen: „Nieuwe werkwijzen of procedures of technieken worden alleen geïmplementeerd als zij bijdragen aan de veiligheid. We zijn hierover ook continu in gesprek met onze piloten.”

Hoewel vliegtuigen het grootste gedeelte van de route op de automatische piloot vliegen is het een misverstand dat die computergestuurde collega het alleen afkan, benadrukt George namens de VNV. De mens staat voortdurend stand-by: „Een automatische piloot kan niet nadenken of beslissingen nemen. De mens is verantwoordelijk voor de input van de automatische piloot, input die gedurende een vlucht continu plaatsvindt.” Als de mens daarbij een fout maakt gaat de automatische piloot ook de mist in.

„Een automatische piloot kan niet nadenken of beslissingen nemen” - Coen George, vicevoorzitter VNV

Piloten zitten niet uitsluitend samen in de cockpit om de stuurknuppel te bedienen of voor noodsituaties. „Dat is een onvolledige weergave van de verantwoordelijkheden van twee piloten in de cockpit. Juist ook in reguliere omstandigheden bieden twee piloten een grotere kans op het voorkomen en herstellen van fouten en storingen. Ik vergelijk het weleens met twee handen die harmonieus samenwerken om taken uit te voeren. Dat is met één hand een stuk lastiger, en dit verhoogt de werkdruk en de kans op fouten.”

Pilotentekort

Nieuwe technologie is dan ook van harte welkom, stellen de verkeersvliegers. Maar de argumenten van vliegtuigfabrikanten om het met één piloot minder te doen (goedkoper, minder vermoeidheidsrisico’s, wapen tegen pilotentekort) gaan volgens de VNV niet op.

In een rapport over het weghalen van een piloot uit de cockpit benadrukken de verkeersvliegers dat veruit de grootste kostenpost van een vlucht de brandstof is (80 procent). Een piloot minder zou hooguit 4 procent kosten besparen. „En de voordelen van de kostenbesparing vallen weg tegen de extra kosten die nodig zijn voor de introductie van nieuwe technologie, nieuwe infrastructuur, trainingen en test- en certificatietrajecten.”

Reisbranchevereniging ANVR laat weten zich niet met de kwestie te bemoeien: „Vliegveiligheid wordt geregeld door de overheid. De branchevereniging voor verkeersvliegers moet zelf naar antwoorden vragen bij de reisorganisaties.”