Dat Volkswagen in zware problemen zit was al enige tijd duidelijk. Maar nog pijnlijker is dat de neergang van dit icoon illustratief is voor de hele Duitse economie.

Duitsland verkeert na de val van de regering-Scholz „in de diepste politieke crisis sinds het bestaan van de Bondsrepubliek”, schrijft het Duitse politieke magazine Cicero. Drie jaar lang bleek de regeringscoalitie van de sociaaldemocratische SPD, de Groenen en de liberale FDP een moeizaam experiment. De ideologische verschillen waren groot, maar uiteindelijk struikelde de regering over de economie.

De sociaaldemocraten en de Groenen wilden miljarden euro’s investeren in onder meer de vergroening van de industrie. De liberale minister van Financiën, Christian Lindner, zette echter in op belastingverlagingen en het afschaffen van klimaatsubsidies om de economie te stimuleren.

Economen en analisten schetsen een somber beeld: terwijl wereldwijd economieën zich herstelden na corona, kromp de Duitse economie. Die van Nederland groeide met zo’n 10 procent, schrijft Rabobankanalist Erik-Jan van Ham in een rapport. De Duitse lonen liggen, gecorrigeerd voor inflatie, zo’n 6 procent lager dan vóór 2020. Minder koopkracht en meer faillissementen zijn de gevolgen.

Volgens het Internationaal Monetair Fonds (IMF) groeit de Duitse economie het minste van alle grote westerse industrielanden. „De Duitse industrie krimpt eigenlijk al sinds eind 2018”, aldus Van Ham.

„De Duitse industrie krimpt eigenlijk al sinds eind 2018” - Erik-Jan van Ham, analist Rabobank

Dit telt extra, omdat de industriële sector in Duitsland dominanter is dan in andere grote landen, meldt de Duitse verzekeraar Allianz. Verdienen Fransen 9 procent van hun nationale inkomen met industriële activiteiten, in Duitsland is dit twee keer zo veel.

Naast de relatief hoge loonkosten hebben Duitse bedrijven last van de slechte infrastructuur: de spoorwegen zijn onbetrouwbaar en veel wegen slecht.

Bovendien worstelen talloze ondernemingen met snel gestegen energiekosten. Duitsland maakte zich deze eeuw afhankelijk van goedkoop Russisch gas, maar dat is taboe sinds de Oekraïneoorlog. En juist de Duitse industrie is energie-intensief, onderstreept Allianz.

China

Ook belangrijk: de concurrentie uit China. Goedkopere Chinese zonnepanelen drukten Duitse exemplaren al uit de markt en nu steken Chinese auto’s de Duitse concurrentie naar de kroon.

Een deel van deze problemen kon men met „een beetje fantasie” zien aankomen, meent analist Van Ham. Duitse regeringen focussen zich namelijk zo op een gezonde schatkist dat investeren in de economie achterblijft. De ”Schuldenbremse”, in de grondwet vastgelegd, verbiedt grote begrotingstekorten.

Waar loopt de Duitse crisis op uit? Maandag overleggen de partijleiders over vervroegde parlementsverkiezingen. In de verkiezingscampagne zal de economie een grote rol spelen, is de verwachting.

„Duitsland heeft behoefte aan een duidelijk renovatieplan en maatregelen die innovaties en investeringen uitlokken”, schrijven de analisten van Allianz. De nieuwe regering zal deze kar grotendeels moeten trekken.

Nederland

Vanuit Nederland kijken bedrijven met spanning toe, want veel ondernemingen hebben banden met Duitsland. Voor de microfoon van BNR zei voorzitter Frits van Bruggen van de RAI Vereniging onlangs dat Nederlandse bedrijven de crisis in de Duitse auto-industrie al merken. Ruim 40 procent van wat in de Nederlandse auto-industrie wordt gemaakt, zoals remsystemen en chips, gaat naar de oosterburen.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat vakorganisatie FNV de vrees heeft uitgesproken dat in Nederland „veel banen” verloren zullen gaan.