Voor politieke junkies is een zitting van het Europees Parlement een saaie vertoning. Debat is er niet – afgezien van de korte speeches waarin Europarlementariërs of bewindslieden een statement afgeven. Recht van initiatief heeft het Parlement niet. En als er gestemd wordt, gaat het over voorstellen van de Europese Commissie, of oproepen aan de Commissie om met zo’n voorstel te komen. Nee, wie politiek vuurwerk zoekt, moet in Den Haag zijn; niet in Brussel.

Komende week is dat helemaal anders. Een voor een zullen de beoogde Eurocommissarissen achter hun tafeltje plaatsnemen en wordt in drie uur tijd hun doopceel gelicht. Ze krijgen een kwartier de tijd om een statement af te geven. Daarna branden de Europarlementariërs, uit de verschillende parlementaire commissies die voor de beoogde functie relevant zijn, om de beurt los en zullen ze de kandidaat maximaal 25 vragen stellen over zijn motivatie, ervaring en kennis ten aanzien van de portefeuille.

Binnen 24 uur na de sessie volgt achter gesloten deuren het eindoordeel van de Europarlementariërs: bevestigen of afwijzen. In dat laatste geval moet een lidstaat een andere persoon nomineren.

Afwijzen doet het Europees Parlement steeds vaker. Het is een van de weinige momenten dat de anders zo tandeloze tijger echte politieke macht kan uitoefenen.

Niet-aanvalsverdrag

Maar dit keer lijkt het erop dat het Europees Parlement een niet-aanvalsverdrag met Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft getekend. Waar in 2019 uiteindelijk drie kandidaten –de Roemeense Rovana Plumb, de Hongaarse László Trócsányi en de Franse Sylvie Goulard– strandden, is het nu een realistisch scenario dat geen van de kandidaten wordt afgeschoten – wat sinds 2004 niet meer is vertoond.

De sleutel ligt bij de christendemocraten in het Europees Parlement. Zij hebben het meest te verliezen, want niet minder dan 14 van de 26 te horen kandidaat-Eurocommissarissen zijn gelieerd aan die partijfamilie van Von der Leyen. Sowieso is de EVP ”kingmaker”: bij de Europese verkiezingen in juni behaalden de christendemocraten een klinkende overwinning en bezetten sindsdien 188 zetels in het Europees Parlement.

Mochten de 136 sociaaldemocratische, de 77 liberale en de 53 Groene Europarlementariërs een christendemocratische kandidaat afwijzen, dan kan de EVP als grootste fractie vergelding toepassen. Zo van: steunt u onze kandidaat niet, dan wij de uwe ook niet. Zonder steun van de christendemocratische EVP is het –in een door rechts gedomineerd Europees Parlement– voor een linkse kandidaat nagenoeg onmogelijk om een meerderheid achter zijn benoeming te krijgen. Zeker de sociaaldemocraten en de liberalen, die allebei twee van de zes vicevoorzitterschappen (hoge functies in de Commissie) beogen, zullen zich wel gedeisd houden.

Borst natmaken

Wie wel zijn borst mag natmaken? Rafaele Fitto uit Italië en Olivér Várhelyi uit Hongarije –beiden uit rechtse hoek– en de liberale Belg Hadja Lahbib.

Várhelyi heeft zich als Eurocommissaris voor Nabuurschap en Uitbreiding niet geliefd gemaakt bij Europarlementariërs, onder meer door hen „idioten” te noemen terwijl de microfoon nog aanstond. Hij is nu door Von der Leyen gedegradeerd naar een nietszeggende post: Gezondheid en Dierenwelzijn.

Desondanks vreest links dat hij op die functie nog genoeg schade kan aanrichten. Wat belemmerend werkt om de Hongaar direct af te serveren, is dat de regering van premier Viktor Orbán dan met een nog extremere kandidaat op de proppen kan komen.

Ook de Italiaan Fitto –afkomstig uit de conservatieve ECR-fractie, waarin ook de SGP zit– is volgens de linkerflank van het Europees Parlement te rechts en zou een te zwaarwichtige post krijgen toebedeeld. Hij wordt beoogd als vicevoorzitter voor Cohesie- en Hervormingsbeleid – een nadrukkelijke wens van premier Giorgia Meloni.

Lahbib is ook niet zonder controverse, omdat ze vorig jaar als buitenlandminister aan veertien Iraniërs, onder wie de zogenoemde ”slachter van Teheran”, visa heeft verleend en hun verblijf in België met belastingcenten bekostigde. In het federale parlement wist ze staande te blijven. Lukt haar dat ook als beoogd Eurocommissaris voor Internationaal Crisismanagement?

Schriftelijk examen

De commissie juridische zaken van het Europees Parlement heeft al onderzocht of de financiën van de kandidaat-Eurocommissarissen hen niet in belangenconflict brengen met de beoogde portefeuille. Ook hebben de kandidaten schriftelijk examen afgelegd voor de parlementaire commissies die verantwoordelijk zijn voor hun portefeuilles. De antwoorden richten zich op de missie en waarden van de kandidaat-Eurocommissarissen en bieden Europarlementariërs voer om in de hoorzittingen op door te vragen.

De hoorzittingen die maandag beginnen, vormen het spannende sluitstuk van de parlementaire inspectie van de kandidaat-Eurocommissarissen. Alleen Von der Leyen heeft de test al in juli doorstaan .

Maandagmiddag zijn Maros Sefcovic uit Slowakije –hij gaat op voor zijn vijfde termijn– en Glenn Micallef uit Malta aan de beurt. Donderdagochtend is de Nederlander Wopke Hoekstra de sigaar.

Zodra op 21 november bekend wordt of alle kandidaten groen licht krijgen van de parlementaire commissies, zal het Europees Parlement –als alles meezit– in de laatste week van november plenair stemmen over de gehele te benoemen Commissie. Bij die stemming is een meerderheid van 361 stemmen nodig voor goedkeuring. Wordt die meerderheid in het Europees Parlement gehaald en stemmen vervolgens minimaal 15 van de 27 lidstaten in de Europese Raad met de nieuwe Commissie in, dan zal die per 1 december aan de slag gaan.