Rooms-katholieken krijgen meer inspraak bij besluitvorming binnen parochies en bisdommen. De kerk studeert verder op de wijding van vrouwelijke diakens.
Dat staat in het zaterdag verschenen slotdocument van de bisschoppensynode in Rome. Daar, in de Paulus VI-zaal, vergaderden de afgelopen weken ruim 360 afgevaardigden –behalve bisschoppen ook priesters, diakens, religieuzen en leken, onder wie enkele tientallen vrouwen– over de toekomst van de Rooms-Katholieke Kerk. Aan 38 ronde synodetafels, elk met tien tot twaalf mensen eromheen, werd een zogenoemd werkdocument (”Instrumentum Laboris”), met de titel ”Hoe een missionaire synodale kerk te zijn”, besproken.
Heilzaam
Priesters en bisschoppen moeten verantwoording gaan afleggen aan hun gemeenschap, zo blijkt uit het slotdocument, dat uit 155 paragrafen bestaat. Die werden allemaal met een tweederdemeerderheid goedgekeurd. Daarnaast moet het „Godsvolk” een belangrijkere stem krijgen in de keuze van een bisschop. Parochies en bisdommen moeten verplicht een pastorale raad krijgen, waarin leken meepraten over het kerkelijke beleid. Bisdommen krijgen het advies om synodes te beleggen.
De tweede bisschoppensynode draaide vooral om de vraag hoe de Rooms-Katholieke Kerk synodaal en missionair kan zijn, zei het enige Nederlandse synodelid, hulpbisschop T.C.M. (Ted) Hoogenboom van het aartsbisdom Utrecht, vrijdag in een persontmoeting.
Een belangrijk punt tijdens de synodebesprekingen was de „heilzame decentralisatie”, aldus Hoogenboom, die de afgelopen maand zeker 49 uur vergaderde. „Zaken die niet wezenlijk zijn voor de eenheid van de kerk, kunnen misschien beter door bisschoppen of bisschoppenconferenties ter plaatse of regionaal worden besproken. Zij kunnen dan besluiten nemen.”
Vrouwelijke diakens
Tot ontevredenheid van sommige rooms-katholieken sprak de bisschoppensynode niet afzonderlijk over heikele kwesties als homoseksualiteit, vrouwelijke diakens of celibaat. Daarvoor werden theologische studiegroepen in het leven geroepen, die volgend jaar met hun bevindingen komen.
Het was voor velen een verrassing dat er in het slotdocument toch een passage over de positie van de vrouw was opgenomen: de vraag naar de toelating van vrouwen tot het diakenambt blijft open. Kardinaal Victor Manuel Fernández, prefect van het Dicasterie voor de Geloofsleer en voorzitter van de studiegroep die zich over het wijden van vrouwen buigt, verklaarde vorige week nog dat de „Heilige Vader heeft gezegd dat de tijd op dit moment niet rijp is voor de diakenwijding van de vrouw. Hij heeft gevraagd deze mogelijkheid nu niet te overwegen.”
De uitspraak leidde bij sommige afgevaardigden tot „bevreemding en boosheid”, zei Hoogenboom desgevraagd. Fernández maakte volgens hem donderdag in een nadere toelichting duidelijk dat er naast de twee werkgroepen die over de wijding van vrouwen nadenken „een veel breder gremium van mensen is dat het Dicasterie voor de Geloofsleer over dit thema raad geeft”. Ook de leden van de synode zijn gevraagd om bijdragen en voorstellen in te sturen.
Er wordt dus nog „volop gestudeerd”, aldus de hulpbisschop. „Men kijkt naar de Schrift en naar de traditie van de kerk. Maar wat de paus zei, blijft staan: de tijd is nog niet rijp voor de diakenwijding van de vrouw. Een interessante vraag is natuurlijk wel, en die werd op de synode ook gesteld, waaraan je kunt zien dat de tijd er op enig moment wél rijp voor is.”
„Wat de paus zei blijft staan: de tijd is nog niet rijp voor de diakenwijding van de vrouw” - Ted Hoogenboom, hulpbisschop
Tegelijk is er op de synode, aldus Hoogenboom in een persoonlijk verslag op de website van de Rooms-Katholieke Kerk in Nederland, „met grote dankbaarheid en waardering gesproken over de rol en betekenis van vrouwen in het kerkelijk leven. Ook is aan de hand van het Instrumentum Laboris uitgebreid gesproken over de vraag op welke manieren vrouwelijke lekengelovigen op basis van de doopgenade die zij ontvangen hebben in alle geledingen (nog) meer deel kunnen krijgen aan (mede)verantwoordelijkheid in besluitvormingsprocessen in de kerk en de dienst van de leiding in de kerk.”
De paus maakte zaterdag bekend geen apostolische exhortatie (brief aan de kerk) te schrijven. Hij bekrachtigde de slottekst meteen. Daarmee is het synodaal proces niet afgelopen, zegt Hoogenboom. „Eigenlijk ligt het grote werk nog voor ons. De gedachte is dat het Godsvolk nauwer betrokken wordt bij het kerkelijk leven, zodat we uiteindelijk meer een missionaire kerk worden.”
Synodaal proces
De bisschoppensynode wordt gezien als een historische gebeurtenis, omdat paus Franciscus het grondvlak van de kerk nadrukkelijk bij de besprekingen betrekt en het een grotere en luidere stem wil geven. Dat begon in 2021, toen de paus het startsein gaf voor het ”synodaal proces”. Rooms-katholieken in de hele wereld werden gevraagd naar hun mening en ideeën over de toekomst van de kerk. Dat leverde een waaier aan onderwerpen op, zoals het celibaat (moeten priesters ongehuwd zijn?), vrouwelijke ambtsdragers (mogen zij diaken worden?), de macht van de bisschoppen en de inbreng van leken in het kerkelijk leven.
Een eerste bisschoppensynode, in oktober vorig jaar, leverde ook al een slotdocument van zo’n veertig pagina’s en meer dan 250 paragrafen op. Rode draad in het document was de vraag bij wie in de kerk het gezag ligt.
