Bij het gebouw van het Centraal Bureau voor Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) op een bedrijventerrein in Zwolle is het deze maandagmiddag een drukte van belang. Op de parkeerplaats rijden motoren af en aan, evenals lesauto’s met en zonder aanhanger. Jongeren hangen rond bij de ingang, in afwachting van het moment waarop het theorie-examen begint. Enkele mensen komen langs met een heel ander doel: hun rijbewijs verlengen. Voor de meeste 75-plussers is dat normaalgesproken een formaliteit die na een bezoek aan de keuringsarts online verder wordt afgehandeld. Voor enkele bezoekers van het CBR in Zwolle echter niet. Een rijtest, die op meerdere locaties in het land kan worden afgelegd, is nodig om te zien of ze nog veilig de weg op kunnen.

Deze middag hebben twee personen met alzheimer een afspraak voor een rijtest. Ronald den Haan, deskundige praktische rijgeschiktheid, geeft uitleg aan de alzheimerpatiënten. Hij beoordeelt dagelijks of mensen met beperkingen op het gebied van zien, denken of doen nog wel veilig de weg op kunnen. „Als onze medisch adviseurs op basis van keuringsrapporten niet goed kunnen beoordelen of de beperkingen veilig rijden belemmeren, is een rijtest nodig.”

„Bij alzheimer gaat het rijden het eerste kwartier vaak wel goed. Daarna kan de concentratie afnemen” - Ronald den Haan, deskundige praktische rijgeschiktheid CBR

Bij alzheimer wordt gekeken of het denkvermogen nog voldoende is om in het verkeer de juiste beslissingen te nemen. „Het eerste kwartier gaat het vaak wel goed. Maar daarna kan de concentratie afnemen.” Omdat het denkvermogen van mensen met alzheimer of andere vormen van dementie vrij snel achteruit kan gaan, wordt hun rijbewijs na een positieve test met slechts een jaar verlengd. Daarna is een nieuwe test nodig. „Na de rijtest bespreek ik met de klant het resultaat ervan. Mijn conclusie geef ik door aan de medisch adviseur. Die neemt het besluit of het rijbewijs wordt verlengd.”

Allereerst is het de beurt aan Frans Zwiers (69) uit De Wijk, schuin boven Staphorst. Hij is samen met zijn vrouw Marry gekomen. Zo’n tien jaar geleden kreeg hij problemen met zijn geheugen. Het bleek alzheimer te zijn. Marry: „Hij heeft meteen afstand gedaan van zijn motor- en vrachtwagenrijbewijs. Maar de auto wilde hij houden. In het verkeer merk ik weinig aan hem. Hij rijdt zelfs nog met een paardenkar achter de auto. Ooit zal hij moeten stoppen met rijden. Maar ik hoop dat dat nog lang duurt. Autorijden is niet mijn hobby, maar wel die van hem.”

Den Haan legt uit wat Zwiers te wachten staat. „U moet bij een verkeerssituatie ruim op tijd een beslissing kunnen nemen. Het is de bedoeling dat u niet opvalt in het verkeer.” Zwiers heeft het begrepen: het is inmiddels het vierde jaar op rij dat hij de test doet.

Spiegels

Den Haan en Zwiers lopen naar buiten. Zwiers neemt plaats achter het stuur van zijn Mitsubishi Outlander, een flinke hybrideauto. Den Haan gaat naast hem zitten. De fotograaf, die vandaag meekijkt, stapt achterin. Zwiers checkt de spiegels. Als alles in orde is, rijdt hij weg. Zo’n drie kwartier later komt hij het terrein weer op. Den Haan feliciteert Zwiers. Wat hem betreft mag de inwoner van De Wijk weer een jaar de weg op. „Het is wel goed dat u in een automaat rijdt. Zo kunt u uw aandacht beter verdelen.” Er volgt nog een korte evaluatie. „Complexe kruispunten gingen goed. En u hield gas in wanneer niet duidelijk was of een voetganger over wilde steken.” Zelfs een heel moeilijke situatie, een kleine chaos op de weg op een plek waar een vrachtwagen op een auto was gebotst, ging relatief goed. Blijdschap dus bij Zwiers: hij mag zijn pasje houden.

„Jaren geleden heb ik mijn linkerenkel en mijn hielbeen gebroken. Daardoor kan ik alleen automaat rijden” - Janny Stal, automobiliste

Als tweede komt Janny Stal (83) uit Dronten aan de beurt. De alleenstaande vrouw, geboren in Dordrecht, heeft beginnend alzheimer. Ze is samen met een zwager en een nichtje gekomen. Ze heeft al meer dan vijftig jaar haar rijbewijs. Stal maakte veel ritten naar familie in Dordrecht en met vrienden naar het buitenland. Nu heeft ze de auto nodig voor de boodschappen en voor sociale contacten in de omgeving. „Jaren geleden heb ik mijn linkerenkel en mijn hielbeen gebroken. Daardoor kan ik alleen met een automaat rijden.” Het is de eerste keer dat ze een rijtest moet afleggen om haar pasje te behouden.

Stal stapt achter het stuur van haar zwarte Nissan Micra. Naast haar gaat Den Haan zitten. Achterin is nog een plekje voor de verslaggever, die deze keer meegaat. Op aanwijzen van Den Haan rijdt Stal het parkeerterrein af. Schijnbaar moeiteloos beweegt ze zich tussen de andere voertuigen en gaat ze een drukke doorgaande weg op. Al snel kiest Den Haan een route door een woonwijk. Fietsers krioelen door elkaar. Stal geeft keurig voorrang waar dat nodig is en reageert ook soepel op jonge fietsers die het wat minder nauw nemen met de regels. Ze lacht: „Ik heb veel in een stad gereden. Daar zijn allemaal fietsers.”

Remmen

Adequaat reageren op auto’s gaat haar ook goed af. Soms remt ze wat laat en stevig voor een stoplicht. Maar geen van de inzittenden hoeft zich onveilig te voelen. Na een halfuurtje wijst Den Haan een route naar de snelweg aan. Niet ver van het Isala ziekenhuis draait Stal de oprit op. „Bij Zwolle-Zuid gaan we eraf”, zegt Den Haan. Dat je hier maar 80 mag rijden, had Stal al gezien. Moeiteloos passeert ze een vrachtwagen om vervolgens de juiste afslag te kiezen. Nog eens een paar minuten later is de test ten einde. Den Haan geeft Stal een hand. „Ik ben tevreden. Het ging netjes. Dat geef ik door aan de medisch adviseur. Wat mij betreft mag u weer een jaar verder.”

Stal reageert blij. „Wel jammer dat ik over een jaar weer moet komen, maar dat snap ik wel. Het gaat om de veiligheid.”