In toespraken, muziek en korte films zijn maandagavond in Amsterdam de verschrikkingen van een jaar geleden herdacht. „Voor ons is het nog steeds 7 oktober.”
„Kom, zing met mij, een lied van vrijheid.” Op drie grote schermen in de Rav Aron Schuster Synagoge in Amsterdam-Zuid staat Daniel Weiss. Tussen de zwartgeblakerde puinhopen. Beide ouders van de jonge Israëlische muzikant werden vermoord door Hamasterroristen. En juist naar de plek waar zij woonden en die nu verwoest is, in de kibboets Be’eri, gaat hij terug om een lied te zingen.
Tijdens de hele herdenking van 7 oktober maandagavond, georganiseerd door de Israëlische ambassade in Nederland en het Centraal Joods Overleg (CJO), klinkt muziek. Vaak is het een schreeuw naar boven. Bijvoorbeeld in het lied ”Breng hen thuis”, duidend op de 101 gijzelaars die nog altijd niet terug zijn gekeerd na hun ontvoering naar de Gazastrook. „G’d in de hoogte, hoor mijn gebed, in mijn noden bent U er altijd geweest. […] Laat hen niet sterven, laat hen leven, breng hen thuis.”
Irak
Even daarvoor hebben Yotam Cohen en Noam Safir verteld over hun geliefde van wie ze al een jaar niets hebben vernomen. Terwijl de een spreekt, houdt de ander een foto vast, genomen in betere tijden. Safirs opa, de 86-jarige Shlomo Mantzur, is de oudste gegijzelde in Gaza. Op 7 oktober werd de in Irak geboren Jood voor de ogen van zijn vrouw, die wist te vluchten, met geweld meegenomen. „In 1941 maakte mijn opa de eerste holocaust mee, sinds 7 oktober moet hij die nog een keer meemaken.”
Cohen vertelt over zijn broer Nimrod, die op 7 oktober dienstdeed dicht bij de grens met Gaza en werd gekidnapt. Een kameraad werd doodgeschoten. Zijn ouders kwamen later die dag de video met de verschrikkelijke gebeurtenissen tegen op YouTube.
De beveiliging is streng: de straat voor de synagoge is afgezet en in de hele omgeving is veel politie aanwezig. beeld ANP, Ramon van Flymen
Ronald Plasterk is een van de aanwezigen. beeld ANP, Robin van Lonkhuijsen
Bezoekers kijken naar de getuigenissen van overlevenden van de aanval van Hamas, die op videoschermen worden getoond. beeld ANP, Robin van Lonkhuijsen
Noam Safir en Yotam Cohen, familieleden van gegijzelden voeren het woord. beeld ANP, Robin van Lonkhuijsen
Chanan Hertzberger, voorzitter van het Centraal Joods Overleg, houdt een toespraak. beeld ANP, Robin van Lonkhuijsen
De Israëlische ambassadeur Modi Ephraim. beeld ANP, Robin van Lonkhuijsen
Het Jewish Amsterdam Chamber Ensemble verzorgt de muziek. beeld ANP, Robin van LonkhuijsenDe synagoge, die streng wordt beveiligd tijdens de herdenking, is gevuld met zo’n 400 genodigden. Onder hen zijn onder andere premier Dick Schoof, ministers Marjolein Faber, Mona Keijzer en Caspar Veldkamp, de fractievoorzitters Geert Wilders, Caroline van der Plas, Dilan Yeşilgöz, Chris Stoffer, Mirjam Bikker en de Kamerleden Ulysse Ellian en Gidi Markuszower. Daarnaast zijn er meer dan twintig ambassadeurs aanwezig, zegt CJO-voorzitter Chanan Hertzberger.
Gemaskerde actievoerders
Hertzberger uit in zijn toespraak zijn zorgen over wat hij ziet als „een ongekende golf van antisemitisme” in Nederland in het afgelopen jaar. „Soms lijkt het wel alsof Jodenhaat weer vrij spel heeft gekregen in ons land. Gemaskerde actievoerders krijgen onder het mom van vrijheid van meningsuiting alle ruimte om hun haat op hogescholen, universiteiten, pleinen en treinstations te verspreiden.” Vooral Joodse jongeren vragen zich af of ze hier nog wel een toekomst hebben , zegt Hertzberger, terwijl hij alle Nederlanders oproept zich uit te spreken tegen antisemitisme.
„Voor ons is het nog steeds 7 oktober”, zegt de Israëlische ambassadeur in Nederland, Modi Ephraim, in zijn speech. Hij bedankt voor de steun die hij ervoer na 7 oktober. „Er werden kerkdiensten belegd, waar gebeden werd. Ontelbare christelijke vrijwilligers reisden naar Israël om praktische hulp te bieden. Die dingen helpen me hoop te houden. Het zijn kleine lichtjes.”
Ofir Engel, die 54 dagen vastzat in Gaza, bedankt via een videoboodschap oud-premier Mark Rutte en de Nederlandse regering voor hun hulp om hem vrij te krijgen. De destijds 17-jarige jongen met een Nederlandse grootvader kreeg via een spoedprocedure een Nederlands paspoort.
Gedode vrienden
Door middel van korte films vertellen verschillende overlevenden hun verhaal over die zwarte dag in oktober, en over het trauma waarmee ze moeten leven. Zoals Agam Yosefzon, een jonge vrouw die met een groep vrienden op het Novafestival was. Ze belandde met zo’n twintig anderen in een schuilplaats langs de weg waarop Hamasterroristen een regen van kogels afvuurden. Nog urenlang wachtte ze daar, tussen gedode vrienden, op hulp.
Muisstil is het bij de vertoning van de korte video ”Hoe je een familie verliest in 60 seconden”. Tegen een geel-roze hemel is in silhouet een gezinnetje te zien: vader en moeder zitten op klapstoelen en houden een baby in de lucht, een meisje is aan het hoepelen, een ander vliegert, een jongen gooit een bal omhoog. Ineens: schoten. Vader staat verschrikt op, kijkt om zich heen. Moeder trekt de kinderen naar zich toe. Zo staat het gezin dicht tegen elkaar aan gepakt als een pick-uptruck aan komt rijden met gewapende mannen erin. De baby huilt. Terwijl de mannen, met hoofdbanden om, „Allahoe akbar” schreeuwen, schieten ze vader en moeder en twee kinderen neer. De andere twee worden naar de truck meegesleurd. In een minuut is het gebeurd.
Ook nu volgt een lied: het gebed ”Vehi She’amdah”, dat de Joden tijdens Pesach zingen. „In iedere generatie staan er mensen tegen ons op om ons te vernietigen. Maar de Heilige, gezegend is Hij, redde ons van hun hand.”
Om dat te onderstrepen, zijn de laatste beelden die worden getoond hoopvol. Vreugdevolle momenten: een lange stroom van mensen die uit Gaza zijn bevrijd, en hun familieleden weer in de armen kunnen sluiten. En een foto van alle baby’s die sinds 7 oktober geboren zijn in Nir Am, een van de getroffen kibboetsen.
