Met klem stelt emeritus predikant Dick Pruiksma voor dat de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) de naam van haar project ”joods-christelijke dialoog” verandert van ”Kerk en Israël” in ”Kerk en Jodendom” ( Trouw 20-9 ). Dit zou, zo suggereert hij, het voortdurende misverstand voorkomen „dat de kerk de staat Israël zou kunnen steunen… Wat niet het geval is.”

Interactie tussen mensen

Naar aanleiding van dit voorstel een paar kritische observaties van een Jood zoals ik, die altijd een voorstander is geweest van interreligieuze dialoog. Overigens zijn er in Nederland relatief weinig Joodse fans van de joods-christelijke dialoog. Om verschillende redenen.

Ten eerste is dialoog een interactie die plaatsvindt tussen mensen, niet tussen concepten. Dus als het, zoals ds. Pruiksma suggereert, om een relatie tussen de kerk en het Jodendom zou moeten gaan, dan zou het project, omwille van de gelijkwaardigheid van de dialoogpartners, eerder ”Christendom en Jodendom” genoemd moeten worden. Maar dit werkt niet, omdat religieuze ideologieën, zoals gezegd, geen mensen zijn.

Zelfdefinitie

Ten tweede zou je, als je de projectbenaming zou veranderen in ”Kerk en Synagoge”, omwille van de gelijkwaardigheid tussen twee religieuze instituten, het Joodse volk een definitie van hun groepsidentiteit opleggen die het niet gebruikt. Een synagoge is slechts een plek waar kleine groepen Joden diensten houden. Hun nationale zelfstandigheid is niet georganiseerd rond de synagoge.

Een dergelijke arrogante ingreep impliceert de verwerping van de zelfdefinitie van het Joodse volk als een volk of natie (in het Hebreeuws ”am”), niet als een ”synagoge”. Niet alleen woont de helft van de Joden in de staat Israël, maar ook is het zelfs zo dat degenen die in de diaspora wonen zichzelf zien als onderdeel van ”het volk Israël” (”am Yisroel”). Dit blijkt duidelijk uit de Joodse liturgie wereldwijd.

Als je een probleem hebt met het beleid van een bepaalde regering van de staat Israël, dan los je dat niet op door het woord Israël te schrappen. In haar kerkorde belijdt de PKN dat zij met Israël deelt in de verwachting van Gods Koninkrijk. Van daaruit voert de PKN een dialoog met de Joden. Verzet tegen specifiek beleid van de Israëlische regering kan op andere manieren worden uitgedrukt, zonder de term Israël te elimineren.

Missie

Ten derde wordt in Pruiksma’s voorstel gesuggereerd dat de staat Israël geen legitieme uitdrukking is van de kernidentiteit van het Jodendom. Het Bijbelse ”b’rit” (verbond) met het volk Israël is onlosmakelijk gekoppeld aan het centrale idee van het land Israël als de ideale woonplaats voor dit volk om zijn missie uit te voeren: een „koninkrijk van priesters, een heilige natie” te worden (Exodus 19:6). Of in de woorden van de profeet Jesaja: „een licht voor de naties” (42:6). Als Joden hebben we niet de illusie dat dit doel al bereikt is, maar we streven ernaar.

Historisch gezien heeft de politieke organisatie van Israël verschillende vormen gehad: als stammen, zoals in de tijd van de vroege richteren, en als koninkrijk, zoals in de tijd van David, Salomo en de Makkabeeën. Tegenwoordig is Israël een republikeinse democratie, de keuze van het Joodse volk sinds 15 mei 1948.

Pruiksma stelt voor om de keuze van het Joodse volk voor het land en de staat Israël als de kern van zijn identiteit te negeren. Dit betekent niets minder dan de kerkelijke theologie terugbrengen naar de middeleeuwen, toen de ballingschap van Joden werd geïnterpreteerd als een verwerping van Israël door God. De meesten van ons dachten dat christenen, inclusief de PKN, deze theologie achter zich hadden gelaten.

De auteur is rabbijn.