Na ruim twee jaar in Nederland stromen duizenden Oekraïense leerlingen door naar een plek in het reguliere onderwijs. Dat gaat niet altijd makkelijk. „De focus lag lang op terugkeer.”
Toen Diana met haar moeder naar Nederland vluchtte, haar twee broers en vader achterlatend in Oekraïne, dacht ze dat ze hier misschien twee weken zou zijn. Twee weken werden een jaar. Eén jaar werd twee jaar. En nu wil Diana niet meer terug.
Inmiddels zit de zeventienjarige leerling in vwo vijf op het Laar en Berg in Laren, een middelbare school voor tweetalig onderwijs voor havo en vwo. In goed Nederlands, met af en toe een vragende blik om te controleren of ze een woord juist uitspreekt, vertelt ze dat ze haar toekomst voorlopig in Nederland ziet.
„De scholen en universiteiten zijn hier beter dan in Oekraïne. Ik kom uit Zaporizja, dicht bij de Russische grens. Het is daar gevaarlijk. Je kunt daar niet naar school. Er wordt wel online lesgegeven, maar dat is lang niet zo goed als in een klaslokaal.”
„Scholen en universiteiten zijn hier beter dan in Oekraïne” - Diana, Oekraïense vluchteling
Haar schoolgenoten Angelina (15), Alisa (14), Ksusha (14) en Tima (13) knikken instemmend. Ook zij zien een terugkeer naar Oekraïne voorlopig niet zitten. Zelfs als de oorlog plotseling toch voorbij is.
Ksusha zit nu in het tweede jaar van de brugklas en zoekt naar woorden om uit te leggen hoe ze de komende tijd voor zich ziet. Dat doet ze in het Oekraïens, Diana helpt vertalen. „Ik wil graag mijn familie weer zien. Maar de helft van het land zal vernietigd zijn. De situatie zal dus lang moeilijk blijven. Daarom ben ik van plan in Nederland te blijven.”
Verzuim
Vanwege de grote toestroom van Oekraïense vluchtelingen in Nederland na de Russische inval kreeg een deel van de groep scholieren de afgelopen twee jaar les in een zogeheten tijdelijke onderwijsvoorziening (TOV). Omdat er onvoldoende bevoegde leerkrachten beschikbaar waren, werd een mix opgetuigd van Nederlandse taallessen in combinatie met sport en lessen in de taal van het land van herkomst.
Na ruim twee jaar zijn deze klassen voor de zomer allemaal opgeheven en zijn, volgens recente cijfers van het ministerie van Onderwijs, inmiddels 8200 Oekraïense leerlingen ingestroomd op een middelbare school in Nederland. In het primair onderwijs gaat het om ruim 12.000 Oekraïense leerlingen.
Lowan, de organisatie die scholen ondersteunt in de opvang van nieuwkomers, stelt dat de instroom van deze groep een enorme opgave is voor scholen. De organisatie is kritisch op de tijdelijke onderwijsvoorzieningen die er zijn geweest voor Oekraïners. Volgens Hariëtte Boerboom van Lowan leerden leerlingen op deze plekken amper Nederlands. Dat maakt de instroom in het reguliere onderwijs nu moeilijk.
Het verzuim bij deze groep leerlingen was groot. Soms keerden ze tijdelijk terug naar Oekraïne of gingen ouders naar Polen om dingen te regelen, of naar Duitsland voor werk. „De focus lag lang op terugkeer. Dat is nu aan het veranderen”, aldus Boerboom.
Veel leerlingen volgden in de avonduren ook nog onlineles op hun Oekraïense school. Dat neemt nu sterk af, vermoedt André Chaigneau, conrector op het Laar en Berg en verantwoordelijk voor de plaatsing van buitenlandse leerlingen die uit de schakelklas komen. „Zeker in het begin logden ze na onze lessen nog ’s avonds in bij hun oude school. Daar zat dan een docent op een schermpje les te geven. Dat zijn ze nu gelukkig aan het afschalen. Na een gewone schooldag nog vier of vijf uur Oekraïense les volgen, dat kun je die kinderen niet aandoen.”
Taalbeheersing
Laar en Berg ondersteunt de tieners met extra taallessen. Want hoewel de lessen deels in het Engels zijn, is voldoende taalbeheersing in het Nederlands essentieel om mee te komen in de klas.
Chaigneau ziet grote verschillen in hoe goed de Oekraïense leerlingen Nederlands spreken. „Ik hoor ook verschillende verhalen over de schakelklassen waar ze in hebben gezeten. Bij de een was er veel aandacht voor Nederlands, de ander had juist veel les in allemaal verschillende vakken, waarvan een deel in het Oekraïens.”
Niet alle leerlingen zagen het belang in van het leren van Nederlands, merkte de school. Bij de extra taallessen kwamen sommige leerlingen niet opdagen. „Terwijl ze wel keurig klaarzaten voor wiskunde. Bij die taallessen hadden ze eerst zoiets van „dat heb ik straks toch niet meer nodig”.”
Daarop nodigde de school ouders uit voor een persoonlijk gesprek om het belang van goed Nederlands leren extra te benadrukken. „Stel dat die oorlog nog lang duurt en die kinderen gaan hier het examentraject in. Als je dan de taal onvoldoende beheerst, heb je wel een probleem.”
„Als je examen moet doen en je beheerst de taal niet, heb je een probleem” - André Chaigneau, conrector op het Laar en Berg
Bombardementen
Tweedeklasser Alisa (14) probeert ook nog steeds de toetsen te maken van haar oude school. De 17-jarige Diana uit vwo vijf deed dat tot vorig jaar, toen ze haar diploma haalde op haar Oekraïense middelbare school. „Ik kon mijn cijfers voor vakken als wiskunde en biologie van deze school gelukkig laten omzetten naar het Oekraïense systeem. Ze waren aardig voor me. Maar ik moest natuurlijk wel gewoon examen doen in vakken als Oekraïense geschiedenis en literatuur, die ik hier niet krijg.”
„Ik moest wel examen doen in Oekraïense geschiedenis en literatuur” - Alisa, Oekraïense vluchteling
De leerlingen missen hun land en familie, maar ze willen niet te veel stilstaan bij de oorlog. De 15-jarige Angelina volgt het nieuws liever niet. Ze wordt wel op de hoogte gehouden door familieleden die aan het front vechten.
Ook de twee broers van Diana, van 26 en 29 jaar, zitten in het leger. Trots laat ze een filmpje zien van een van haar broers die door een journalist van The Kyiv Independent, een Engelstalige nieuwswebsite in Oekraïne, wordt gevolgd. Hij doet zijn verhaal tussen de rookwolken van bombardementen.
Conrector André Chaigneau is onder de indruk van de groep Oekraïense leerlingen. „Als je vader en je broers allebei aan het front zitten, gaat dat je niet in de koude kleren zitten. Daar moeten die kids mee dealen, naast alles wat nieuw is hier. Ze zijn heel veerkrachtig. En het zijn daarnaast ook gewoon nog pubers. Dat is al een uitdaging op zich.”