In de eerste acht maanden van 2024 waren er 40 procent meer faillissementen dan in dezelfde periode van 2023. Waar een toenemend aantal faillissementen normaal gesproken een zorgelijk signaal afgeeft, is het dit keer geen slecht nieuws voor de economie.

Vooropgesteld: voor individuele ondernemers is een faillissement vaak erg pijnlijk, zowel financieel als mentaal. In een onderneming zitten vaak jaren van toewijding en hard werken. Wanneer je bedrijf dan uiteindelijk kopje-onder gaat, is dat op zijn minst een pijnlijke ervaring. Voor de economie als geheel is een gezond aantal faillissementen echter van groot belang.

In de economie draait alles immers om het zo goed mogelijk benutten van schaarse productiefactoren als arbeid, kapitaal en land. Bij een faillissement wordt een niet-levensvatbaar bedrijf uit de markt geduwd, waardoor productiefactoren vrijkomen voor succesvolle nieuwe bedrijven. Een gezonde economische dynamiek, waarbij bedrijven soms het veld ruimen en vervangen worden door productievere ondernemingen, is dan ook broodnodig. Onder economen staat dit proces bekend als creatieve destructie_._ Op de ruïnes van mislukte bedrijven bloeien nieuwe succesverhalen. En dat is waar het de laatste jaren aan schortte.

Gezonde dynamiek

Want het was precies die gezonde dynamiek die haperde tijdens de coronapandemie. Om grote economische schade te voorkomen greep de overheid krachtig in met steunmaatregelen, zoals de NOW en het uitstel van belastingbetaling. Bij een dergelijke onverwachte schok van buitenaf is overheidsingrijpen gerechtvaardigd, om te voorkomen dat ook gezonde bedrijven ten onder gaan en daardoor onnodig kapitaal, kennis en kunde verloren gaat. Maar hoe noodzakelijk de maatregelen ook waren, de interventies konden onmogelijk onderscheid maken tussen gezonde bedrijven en zogeheten zombies, bedrijven zonder bestaansrecht.

Het Centraal Planbureau concludeerde recent in een evaluatie dan ook dat de coronamaatregelen te lang doorgingen en weinig gericht waren, wat het beleid duur en ondoelmatig maakte. Ook de tot 2022 zeer lage rente droeg eraan bij dat bedrijven die op de lange termijn niet levensvatbaar waren, toch lang het hoofd boven water konden houden.

Na de coronapandemie duurde het enige tijd voor een gezonde economische dynamiek terugkeerde. Inmiddels is de brede verwachting dat het aantal faillissementen nog wel even zal blijven stijgen. Hier spelen vooral de gematigde economische vooruitzichten en de hogere rente en loonkosten een rol. Ook een nog openstaande belastingschuld hangt sommige bedrijven als een molensteen om de nek.

De arbeidsmarkt is nog steeds historisch krap, waardoor we met een stijgend aantal faillissementen niet hoeven te vrezen voor een oplopende werkloosheid. Voor de komende periode is het dus belangrijk om de tucht van de markt zijn werk te laten doen.

De auteur is econoom bij De Nederlandsche Bank. Hij schrijft op persoonlijke titel.

__