Als CEO –algemeen directeur– staat Arnout Damen (54) sinds 2020 als derde generatie aan het roer van Damen Shipyards Group. Het familiebedrijf stamt uit 1927, telt momenteel zo’n 12.500 medewerkers in binnen- en buitenland en zette vorig jaar 3,1 miljard euro om. De grootste omzet ooit voor Damen, en een forse opsteker: de tien jaar ervoor schommelde die rond de 2 miljard.

Belangrijkste oorzaken: de energietransitie en de oorlogszucht van Rusland. Gecombineerd met de economische dreiging van China maken die een florerende Europese scheepsindustrie van levensbelang, zowel economisch als militair.

Overleven

Wat het economische aspect betreft: bij zijn aantreden noemde Damen in het zakenblad Management Scope verdere verduurzaming de belangrijkste uitdaging voor het familiebedrijf. Bijna vijf jaar later staat hij nog steeds achter die stelling: „Door stevige concurrentie uit vooral Zuidoost-Azië staat de maritieme sector in Nederland en in Europa onder druk. Alleen met innoveren en verduurzamen kunnen wij die slag overleven. We zijn nog echt technologisch koploper in de wereld.”

Na decennialange tegenwind heeft de Europese maritieme sector hierbij eindelijk de wind in de zeilen. Ook in de orderportefeuille van Damen bevinden zich steeds meer groene schepen, meldde de CEO afgelopen zomer bij zijn jaarverslag over 2023.

Er komt steeds meer vraag naar ‘groene’ schepen - Arnout Damen, ceo Damen Shipyards

Die trend zet zich dit jaar door: de vraag van reders naar groene schepen stijgt, constateert Damen. Redenen zoekt de topman in hun verantwoordelijkheidsbesef voor het welzijn van de planeet. „Daarnaast helpt de toenemende druk vanuit overheden en andere regelgevende instanties natuurlijk.”

Zo spraken 173 landen zes jaar geleden in de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) van de VN af dat de totale CO₂-uitstoot van de mondiale zeescheepvaart in 2050 gereduceerd is tot 70 procent, ten opzichte van 2008. De binnenvaartsector streeft in de zogeheten Green Deal –vooralsnog halfslachtig– naar een halvering van de CO₂-productie in 2050 ten opzichte van 2015.

Huiver

Een pijnpunt voor de scheepsbouwer –en breder in de sector– vormt de huiver van banken om geld in innovatieve scheepsbouwprojecten te steken. „Als ze groene schepen gemakkelijker gaan financieren, zou dat de verduurzaming een gewenste boost geven”, stelt Damen.

Maar wat maakt een schip groen? Damen: „Als het van bouw tot sloop zo min mogelijk schadelijke stoffen uitstoot. Maar ook als het vaartuig duurzaam wordt aangedreven, zoals met elektromotoren of met methanol als brandstof. Maar je kunt ook kijken naar manieren waardoor schepen minder brandstof hoeven te verbruiken.”

Zo presenteerde het bedrijf in 2019 het samen met TU Delft ontwikkelde Damen Air Cavity System. Het systeem veroorzaakt ”luchtsmering”, door onder de scheepsromp een laag lucht te pompen. „Dit vermindert de waterweerstand, waardoor schepen tot 7 procent brandstof besparen”, legt Damen uit. Die reductie valt in de praktijk overigens tegen: eerdere schattingen liepen op tot 15 procent.

Elektrische zeeschepen

Begin vorige maand gunde de Duitse Reederei Gerdes uit Haren, net over de grens bij Emmen, Damen een order voor de bouw van een tweede Combi Freighter 3850; een seriematig door Damen gebouwde kustvaarder. Net als bij het eerste vrachtschip –nog in aanbouw– bestelde het Duitse bedrijf een batterij-hybrideversie van de gewone Combi Freighter (CF). Deze coaster kan korte tijd volledig elektrisch varen. „Bijvoorbeeld in dichtbevolkte gebieden of havens”, specificeert Damen.

Als extra groene kenmerken van het jongste type CF 3850’s noemt Damen de mogelijkheid om de hoofdmotor te laten draaien op pure biodiesel (B100), gemaakt uit plantaardige olie en dierlijke vetten. Verder krijgt het vrachtschip windondersteuning van twee VentoFoils: hypermoderne aluminium hulpzeilen, geleverd door Econowind uit Zeewolde. Die moeten tot 7 procent brandstofbesparing opleveren. Tot slot kan de CF na het aanmeren zijn elektriciteit uit walstroomvoorzieningen halen, in plaats van via dieselgeneratoren aan boord. Verstandig, want per 2030 wordt walstroom verplicht voor alle binnen Europa aangemeerde schepen. De grote zeehavens zijn hier nog druk mee bezig. Voor de binnenvaart is stekkeren na het aanmeren allang gebruikelijk, maar zeegaande (cruise)schepen dobberen nog altijd walmend aan de havenkades.

Nieuwe standaard

De nieuwe generatie Combi Freighters ontwikkelde Damen samen met Gerdes Green, een Duits samenwerkingsverband van onder meer Reederei Gerdes, de koper van het schip. „Met deze schepen kunnen we ervaring opdoen met duurzame technologieën”, verklaarde topvrouw Nicole Gerdes van de rederij. „De lessen die we leren zullen ons helpen om stap voor stap vooruitgang te boeken, in de richting van een CO₂-neutrale vloot.”

Met de nieuwe generatie Combi Freighters kunnen we ervaring opdoen met duurzame technologieën - Nicole Gerdes, topvrouw rederij Gerdes

Damen bouwt de hybridevariant overigens niet exclusief voor Gerdes. Sterker, het bedrijf verwacht dat die de komende jaren de nieuwe standaard wordt, in plaats van de nu nog populaire dieselversie. Een Duitse subsidie van 1,1 miljoen euro voor het nieuwbouwproject van beide kustvaartuigen betekende vorig jaar een welkome stimulans.

In Nederland tast het huidige kabinet ook in de buidel voor verduurzaming van de zeevaart. Voor komende jaren maakt het ministerie hier 46 miljoen euro voor vrij, bleek afgelopen maand uit de rijksbegroting Infrastructuur en Waterstaat. Hiermee wil het ministerie onder meer elektrisch varen in havengebieden, en walstroomvoorzieningen op zeeschepen stimuleren. Die combinatie maakt zeeschepen vrijwel geheel emissieloos in de havens. Het voorgenomen beleid kan gunstig uitpakken voor Damen, voor bijvoorbeeld meer orders van de doorontwikkelde CF 3850.

Beste uitvinding

Genoemde Combi Freighters bouwt Damen op één van zijn partnerwerven in Vietnam, Ba Son Shipyard. Maar de Damengroep richt zich vooral op kleinere scheepsformaten. Momenteel scoort de bouwer met elektrische sleepboten. „Damen is wereldmarktleider op het gebied van sleepboten”, stelt Damen. „Het is dan ook niet zo gek dat we ook in de innovatieve ontwikkelingen hierin voorop willen lopen.”

Twee jaar geleden leverde de scheepsbouwer het eerste elektrisch aangedreven exemplaar ter wereld: de Sparky. De boot, gebouwd voor de grootste containerhaven van Nieuw-Zeeland, in Auckland, haalde zelfs de lijst van ֨”De beste uitvindingen van 2022”, opgesteld door het invloedrijke Amerikaanse opinieblad TIME. Elektrisch aangedreven sleepboten bouwt Damen op een eigen werf in Vietnam: Damen Song Cam.

Duikboten

Afgelopen maart baalde de Gorinchemse scheepsbouwer stevig toen een gedeelde defensieorder van niet minder dan 5,6 miljard euro aan zijn neus voorbij ging. Het betrof de bouw van vier nieuwe onderzeeboten, waar Damen in het kielzog van de multi-industriële Zweedse fabrikant Saab al sinds 2015 op jaagde. In plaats hiervan ging de Franse Naval Group ermee vandoor, samen met scheepsbouwer IHC uit Kinderdijk.

Defensie liet de marinebouwdivisie Damen Naval overigens niet met lege handen staan. Kort voor het besluit naar buiten kwam, noemde staatssecretaris Christophe van der Maat van Defensie van het toenmalige kabinet-Rutte IV scheepsbouwer Damen uitdrukkelijk –een unicum, kennelijk alvast ter verzachting– als samenwerkingspartner bij de uitbreiding van de nationale vloot, met zes multifunctionele defensieschepen voor het transport van troepen en materieel in de komende acht tot veertien jaar. Hetzelfde gold voor de bouw van vier nieuwe luchtverdedigingsfregatten (LCF) tussen 2034 en 2041, ter vervanging van de huidige. Momenteel gelden deze, dan dertigjarige, LCF’s van de zogeheten De Zeven Provinciënklasse als de meest geavanceerde schepen van de Koninklijke Marine.

Zowel Nederland als België gunde de scheepsbouwer vorig jaar al de bouw van in totaal vier nieuwe Anti Submarine Warfare-fregatten: twee ASW-fregatten per natie van bijna 1 miljard euro per stuk. De casco’s ervan bouwt Damen in Roemenië, de afbouw vindt plaats in Nederland.

Hoofdrol

Volgens de nieuwe defensienota klopt Nederland binnenkort bij Damen aan voor nog twee van deze ASW-fregatten, merkt Damen op. „En kort daarvoor koos de Duitse regering ons voor de bouw van twee extra F126-fregatten, boven op de vier exemplaren die wij als hoofdaannemer al bouwen.” De Duitse fregatten vervaardigt Damen Naval overigens geheel bij onze oosterburen. „We werken hiervoor samen met onze Duitse partners in Wolgast, Hamburg en Kiel.”

Over de koers van Defensie onder het huidige kabinet oordeelt de topman positief. „De defensienota 2024 spreekt veel duidelijker dan voorheen over het belang van een innige samenwerking met de nationale industrie, voor het herstel van de militaire capaciteiten van Nederland. De overheid wil hierbij onder meer de private marinebouw de komende tijd betere projectvoorwaarden bieden. Hierdoor kunnen we daadwerkelijk het herstel van de marinevloot intensiveren en versnellen.”

Defensienota 2024 spreekt veel duidelijker dan voorheen over het belang van innige samenwerking met de nationale industrie - Arnout Damen, CEO Damen Shipyards

Damen verwacht daar een hoofdrol in te zullen spelen. „Maar ook andere werven zullen daarbij betrokken worden”, weet hij. In elk geval kreeg Damen vorige week nog een order voor twee multifunctionele ondersteuningsvaartuigen  –met zicht op meer– voorzien van onder meer Israëlische raketsystemen.

Broodnodig

De komende jaren kan Damen nog meer orders uit Den Haag verwachten. Zo verankert het kabinet voor het eerst de NAVO-norm van 2 procent voor het defensiebudget in wetgeving. Belangrijkste oorzaak: de geopolitieke situatie door onder meer de Russische dreiging. „Hierdoor ontstaat een stabiele investeringsruimte om de krijgsmacht, en dus ook de Koninklijke Marine te versterken”, constateert Damen. „En dat is broodnodig.” Volgens onder meer oud-generaal Mart de Kruif is die 2 procent echter nog te weinig.

Door de verankering van de 2 procentsnorm voor het defensiebudget ontstaat een stabiele investeringsruimte om de krijgsmacht te versterken” - Arnout Damen, CEO Damen Shipyards

Andere NAVO-landen weten Damen eveneens te vinden: naast de al genoemde Belgische en Duitse fregatten bouwt Damen momenteel voor Portugal een kleinschalig multifunctioneel vliegdekschip, om zowel vliegende als onderwaterdrones te lanceren.

Verder bouwt Damen sinds 2022 een serie van zes ijsbrekende sleepboten voor de Zweedse marine en nam de Britse marine vorig jaar een experimenteel ondersteuningsvaartuig van Damen in gebruik. Een recente eerste order van de Litouwse marine voor een havensleepboot brengt het aantal NAVO-klanten van Damen op zeven.