Tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, vorige week in New York, was de oorlog in Oekraïne een van de belangrijkste gespreksonderwerpen – naast het conflict in het Midden-Oosten. Algemeen leven de zorg en de angst dat dit conflict uitgroeit tot een wereldbrand.
Die onrust is vergroot nu de Russische president Poetin de regels voor het gebruik van kernwapens heeft aangepast. Daardoor zouden deze ingezet kunnen worden tegen Oekraïne of tegen westerse bondgenoten.
Voorheen was de Russische richtlijn dat kernwapens een uiterste middel zijn om de soevereiniteit en het voortbestaan van Rusland te beschermen. Nu zegt Poetin dat ze gebruikt kunnen worden als militaire acties voet aan de grond krijgen in Rusland. Daarbij heeft hij nadrukkelijk aangegeven dat het gebruik van nucleaire middelen niet alleen zal worden overwogen als die door zijn tegenstanders worden ingezet, maar ook als zij tactische wapens gebruiken zoals bijvoorbeeld F-16’s.
De nieuwe richtlijn is duidelijk bedoeld als waarschuwing aan Oekraïne en het Westen. En ze gooit olie op het vuur waarvan de vlammen toch al hoog oplaaien. „De stap die Poetin nu zet, brengt een oorlog met het westen een stap dichterbij”, zeggen sommige commentatoren.
Anderen denken dat de nieuwe richtlijn vooral bol staat van spierballentaal omdat Poetin weet dat het gebruik van nucleaire middelen desastreuze gevolgen zal hebben voor zijn eigen land. Kortom, niemand weet precies wat het vervolg zal zijn. Wel is er een volkswijsheid die al eeuwenlang bewezen heeft van betekenis te zijn: een kat in het nauw maakt rare sprongen.
Eén ding is zeker: de toestand in de wereld is gevaarlijker en benauwender dan aan het begin van deze eeuw. Toen was er de gedachte: de mensheid heeft de dwaasheid van oorlogen ingezien en grote gewapende conflicten behoren tot het verleden. Vrij algemeen was de leus: vrede, vrede en geen gevaar.
Dat leidde er zelfs toe dat in ons land het leger grotendeels werd ontmanteld; belangrijk materieel stond in de uitverkoop. Politici die ervoor pleitten de uitgaven voor defensie toch vooral op peil te houden, waren als roependen in de woestijn.
Inmiddels is helder dat die vredesoproep een loze kreet was. Europese landen proberen in allerijl hun defensie op orde te krijgen. Waarbij ze zich knarsetandend kunnen aansluiten in de rij bij wapenfabrieken. En die is lang. „Er zijn nog tientallen wachtenden voor u.”
De nieuwe situatie vraagt niet alleen maximale inzet van militairen, maar ook van burgers. Daarbij gaat het niet in de eerste plaats om het aanschaffen van noodrantsoenen. Belangrijker is dat burgers het ongewone van de huidige vredestoestand gaan beseffen. Hoe? Wie de Bijbel kent, weet dat er één wapenfabriek is die permanent open deuren heeft en geen wachtrij kent. Nog machtiger dan kernbommen is het gebed. Maar wie gelooft dat nog?
