Centrumpartijen hebben verloren bij de verkiezingen in Brandenburg. De christendemocratische CDU behaalde 12,1 procent van de stemmen – tegen 15,6 procent in 2019. De nieuwe, links-populistische Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW) werd, na de SPD en AfD, met 13,5 procent de derde partij. Daarmee zal de helft van de 88 zetels in het regioparlement waarschijnlijk worden bezet door parlementariërs uit de flanken.

Toch voelt de verkiezingsuitslag in Brandenburg voor SPD-bondskanselier Scholz als een overwinning. Zijn ”Stoplichtcoalitie” kreeg de afgelopen tijd flinke klappen. Bij deelstaatverkiezingen begin deze maand in Thüringen en Saksen haalden de stoplichtpartijen SPD, FDP en de Groenen respectievelijk zo’n 10 en 14 procent van de stemmen. „Bitter”, aldus Scholz.

Betekent de winst in Brandenburg een omwenteling ten goede voor Scholz en zijn partij? De stemming in de SPD is „goed”, zei de bondskanselier zondag. Tegen persbureau DPA meldde hij „zeer tevreden” te zijn met de verkiezingsoverwinning.

Anti-stem

Terecht? Ja, de SPD heeft de regioverkiezingen in de 2,5 miljoen inwoners tellende deelstaat gewonnen. Maar in de praktijk blijkt de kiezer toch vooral tegen AfD te hebben gestemd; een anti-stem dus.

Niet eerder was de opkomst bij deelstaatverkiezingen in Brandenburg zo hoog: met 72,9 procent was ze ruim 11 procent hoger dan in 2019. Na de historische verkiezingsoverwinning in Thüringen, kwamen kiezers in grote getalen opdagen om te voorkomen dat de AfD ook in Brandenburg de grootste zou zijn geworden. Bij de deelstaatverkiezingen in Thüringen en Saksen tekende zich een soortgelijk patroon af.

Of de kiezer in Brandenburg ook bij de nationale verkiezingen, die voor 28 september 2025 staan gepland, SPD zal stemmen, is zeer de vraag. Feit is dat de partij zelfs in een rood bolwerk als Brandenburg –waar de SPD alle regioverkiezingen sinds de hereniging van Oost- en West-Duitsland in 1990 won– het moeilijk heeft. Landelijk is het beeld niet rooskleuriger.

Ongemakkelijk

Dat heeft te maken met de impopulariteit van Scholz. Opvallend was zijn afwezigheid tijdens de verkiezingscampagne. De bondskanselier woont in Potsdam, de hoofdstad van Brandenburg. Maar bij campagnebijeenkomsten in de deelstaat liet hij zijn gezicht niet zien, terwijl andere partijen juist wel landelijke kopstukken inzetten om stemmen te trekken.

Betrokkenheid van de impopulaire bondskanselier had de kansen op verkiezingswinst voor regiopremier Dietmar Woidke kunnen reduceren. De SPD’er, die al tien jaar de scepter over Brandenburg zwaait, noemde de verkiezingen de „grootste politieke uitdaging van mijn leven”. Hij wilde koste wat het kost voorkomen dat Brandenburg in handen van de AfD zou vallen.

Woidke is in zijn opzet geslaagd. Ook dat kan worden uitgelegd als een tegenvaller voor Scholz. De populaire regiopremier heeft zich tijdens zijn campagne regelmatig uitgesproken tegen het regeringsbeleid van Scholz. Het legde hem geen windeieren. In  exitpolls zei ruim de helft van de SPD-stemmers niet op de SPD te zullen stemmen als Woidke er niet was geweest.

Voor Scholz bevat de verkiezingswinst in Brandenburg een ongemakkelijke les: misschien kan de SPD alleen zonder hem weer verkiezingen winnen. Toch houdt Scholz –ondanks zijn impopulariteit– vast aan een tweede termijn als bondskanselier. Maar in SPD-gelederen wordt gespeculeerd over het naar voren schuiven van een alternatieve kandidaat; bijvoorbeeld de populaire defensieminister Boris Pistorius.