De Israëlische regering kon maandag 2 september opgelucht ademhalen. De staking onder leiding van vakbond Histadroet, uit protest tegen het oorlogsbeleid van de regering, had het land een paar uur stilgezet. Maar omdat de actie volgens de rechtbank „politiek gekleurd” was, moesten de werknemers die middag weer aan het werk. Voor nu is de situatie weer stabiel, maar hoelang blijft dat zo?

De Israëlische economie piept en kraakt door de oorlog in Gaza. Verschillende vooraanstaande Israëliërs doen daarom apocalyptische voorspellingen. Volgens oud-minister van Defensie Avigdor Lieberman staat de economie „op het punt van instorten”. Voormalig generaal-majoor Yitzhak Brik gelooft zelfs dat Israël „binnen een jaar in elkaar stort”.

Dat is niet helemaal onterecht. De afgelopen maanden zijn er verontrustende berichten binnengekomen. In juli werd bekend dat er in 2024 waarschijnlijk 60.000 bedrijven failliet zullen gaan – 20.000 meer dan in normale jaren. En zakenkrant The Marker meldt dat steeds meer techstart-ups hun deuren sluiten – een belangrijke klap voor Israëls imago als start-upland.

Minder rooskleurig

Toch lijken de cijfers op het eerste gezicht mee te vallen. Na een aanzienlijke krimp van de economie in de maanden na 7 oktober begon de economie begin dit jaar weer te groeien. In grote steden zoals Tel Aviv en Haifa gaat het dagelijks leven grotendeels gewoon door.

Maar dat is niet het hele verhaal. De links-liberale krant Haaretz noemde vijf redenen waarom de Israëlische economie „in het moeras zit”. Zo is het bruto binnenlands product (bbp) op jaarbasis gekrompen, deels verbloemd door verhoogde overheidsuitgaven aan defensie en noodhulp. En de shekel, de Israëlische munteenheid, is wispelturig: een plotselinge daling van de waarde, bijvoorbeeld door een escalatie aan de noordgrens, kan verdere inflatie veroorzaken, die nu al hoog is.

Ook The Times of Israel schetst een somber beeld. Israël staat niet op de rand van de afgrond, maar de economie heeft zware klappen gekregen. Volgens econoom Chen Herzog wijzen „alle indicatoren op een diepe recessie”.

„Alle indicatoren wijzen op een diepe recessie” - Econoom Chen Herzog van de The Times of Israël

Vrije val

Dat aan de oorlog een prijskaartje hangt, kan moeilijk worden ontkend. Zelfs niet door minister van Financiën Bezalel Smotrich, die graag op de oorlogstrommel slaat. Dinsdag zei hij tijdens de presentatie van de nieuwe begroting dat de oorlog Israël tussen de 54 en 68 miljard dollar kost.

Het toerisme, een belangrijke inkomstenbron, bevindt zich in een vrije val. Volgens het ministerie van Toerisme bezochten in de eerste helft van 2024 slechts 500.000 toeristen het land, een daling van 76 procent ten opzichte van dezelfde periode het jaar ervoor.

Bovendien kampt Israël met een tekort aan arbeidskrachten. Door de oorlog kunnen 100.000 Palestijnse arbeiders niet meer in Israël werken. Ook de reservisten die werden opgeroepen, zijn aan de arbeidsmarkt onttrokken. En dan zijn er nog de tienduizenden mensen in het noorden die intern ontheemd zijn, en het is nog maar de vraag of zij ooit kunnen terugkeren.

Vrijwel identiek

Daar komt bij dat Israël door de oorlog handelspartners verliest. Turkije zette de handel tussen beide landen in mei grotendeels stil, en vorige maand stopte Colombia met de export van steenkool naar Israël, omdat daar volgens president Gustavo Petro „bommen van gemaakt worden om Palestijnse kinderen te doden”.

Belangrijker nog: de normalisatie met Arabische buurlanden, de belangrijkste Israëlische economische strategie van de afgelopen jaren, lijkt definitief van tafel. Saudi-Arabië heeft al laten weten dat onderhandelingen pas weer mogelijk zijn als er een Palestijnse staat komt, maar daar wil Israël niets van weten.

Er lijkt te gebeuren wat de internationale BDS-beweging (Boycott, Desinvesteer en Sancties) jarenlang niet lukte: Israël economisch isoleren, zodat het land radicaal van koers zou veranderen of zou instorten. Tot die conclusie komt ook de Israëlkritische nieuwssite Mondoweiss. Een vernietigende analyse over de Israëlische economie uit juli begint met de veelzeggende zin: „Het komt zelden voor dat de koppen van de belangrijkste Israëlische kranten en de slogans van de BDS-beweging vrijwel identiek zijn.”

„Het komt zelden voor dat de koppen van de belangrijkste Israëlische kranten en de slogans van de BDS-beweging vrijwel identiek zijn” - Nieuwssite Mondoweiss

Geen weg terug

Al die problemen zouden misschien nog te overkomen zijn als het einde van de oorlog in zicht was. Maar dat is juist het probleem: alles wijst erop dat sinds 7 oktober de doos van Pandora is geopend en dat de situatie van voor de oorlog nooit meer terugkomt.

Israël is er na elf maanden nog niet in geslaagd Hamas te verslaan, en een staakt-het-vuren is ver uit zicht. Begin dit jaar zei premier Netanyahu nog dat hij verwachtte dat de oorlog tot in ieder geval 2025 zou duren.

Ook de militaire spanningen met Hezbollah, Iran en de andere bondgenoten van de As van het Verzet zullen voorlopig niet afnemen. Alle partijen hebben de afgelopen maanden zo veel grenzen overschreden, dat er geen weg meer terug lijkt. Zelfs als er een staakt-het-vuren komt in Gaza, zal de oorlogsdreiging in de lucht blijven hangen, met alle economische gevolgen van dien.

Precies dat is waar de As van het Verzet op hoopt. Wat hen betreft is het niet één grote oorlog die Israël op de knieën dwingt, maar een langzame „dood door duizend sneden”.

Het zijn existentiële uitdagingen die om eensgezindheid vragen, maar laat die nu juist ontbreken. Een kwetsbare economie wordt wel érg kwetsbaar als delen van de bevolking ook in oorlogstijd bereid zijn het land stil te leggen, zoals maandag het geval was. En een huis dat tegen zichzelf verdeeld is…