Theoloog Stefan Paas gebruikte X jarenlang om zijn gedachten en inzichten te delen met zijn ruim vijftienduizend volgers – „best veel voor een theoloog”. Toch voelde het platform steeds minder als een vruchtbare plek. „Het is de laatste tijd steeds onaangenamer geworden. De verhouding tussen positieve en negatieve uitwisselingen is wat mij betreft uit het lood geraakt.”

Paas probeerde af en toe te ‘ontgiften’ door periodes offline te gaan. Deze zomer voelde de rust zo goed, dat hij twijfelde of terugkeren zinvol was. Toen hij het nog één keer probeerde, besefte hij al snel dat hij weer gevangen zat in dezelfde dynamiek. „Je raakt verwikkeld in discussies waar je in het dagelijks leven geen seconde aan zou besteden. Op een gegeven moment slaat de balans door.”

Niet alleen Paas, maar ook hoogleraar geschiedenis Beatrice de Graaf besloot dit weekend haar X-account te verwijderen. „Mijn geest verschrompelt hier”, schreef ze in haar laatste bericht. „Er zijn zoveel lieve en goede mensen en berichten. Maar het benauwende en belagende overheerst inmiddels. Stefan Paas’ bericht is voor mij ook de trigger.”

Ander algoritme

Het vertrek van beide prominenten past in een bredere trend onder gebruikers die zich ongemakkelijk voelen bij de huidige staat van het platform. Sinds Elon Musk het roer overnam bij Twitter, is het platform drastisch veranderd, merkt social media-expert Joey Scheufler op. „Musk heeft het algoritme veranderd. De moderatie, het controleren van de berichten, lijkt een groot probleem te zijn.”

„Het benauwende en belagende overheerst inmiddels op X” - Beatrice de Graaf, historicus en voormalig X-gebruiker

Begin dit jaar verdween KRO-NRCV om die reden van X, nadat er talloze racistische en negatieve posts werden geplaatst over de deelname van rapper Akwasi aan De slimste mens. „X is in mijn ogen meer en meer verworden tot een maatschappij ontwrichtend platform. Met anonieme toetsenbordridders die van achter hun laptop de meest weerzinwekkende bagger tikken”, zei omroepvoorzitter Peter Kuipers destijds over het besluit.

Volgens Scheufler bevinden veel gebruikers zich momenteel in een spagaat: enerzijds zijn ze ontevreden over hoe X is ontwikkeld, anderzijds blijft het een belangrijke plek waar veel mensen op samenkomen.

Woonkamer

Het vertrek van invloedrijke gebruikers als Paas en De Graaf baart Scheufler zorgen. „Het is jammer als daardoor belangrijke stemmen verdwijnen. Zeker omdat dit kan leiden tot een eenzijdige informatievoorziening. Als bepaalde mensen verdwijnen, wordt het een steeds gekleurder medium.”

„Dan moeten ze het platform maar beter modereren”, reageert Paas daarop. „Het is leuk gezegd natuurlijk, maar er zijn dagen dat ik honderden ontzettend vervelende reacties kreeg. Stel je voor dat bepaalde mensen elke dag je woonkamer binnenlopen, rare dingen roepen en weer vertrekken. Op een gegeven moment slaat die balans door.”

Er zijn wel alternatieven voor mensen die X verlaten, maar deze platforms kennen hun eigen uitdagingen. Meta (het bedrijf achter Facebook, Whatsapp & Instagram) lanceerde bijvoorbeeld Threads, in de hoop X-gebruikers aan te trekken. Ook platforms als Mastodon en Bluesky proberen zich te positioneren als alternatieven. „Maar vaak zijn die platforms te ingewikkeld, of er zitten nog te weinig mensen op”, ziet Scheufler.

Netter platform

De social media-expert ziet een lichte verschuiving naar LinkedIn. „Dat is een meningenfabriek aan het worden. Je ziet steeds meer mensen hun opinie delen op LinkedIn. Er zijn wel discussies, maar dat is over het algemeen wat netter.”

Paas deelt deze ervaring. „LinkedIn voelt als een rustiger medium. Het is inhoudelijker, reacties zijn vriendelijker. Het tempo ligt lager. Voor mij is dat voorlopig wel even oké.”

We hoeven niet bang te zijn dat het publieke debat niet meer gevoerd wordt als meer mensen van X gaan, benadrukt Scheufler. „Sociale media bieden genoeg mogelijkheden. Je moet alleen uitkijken dat het niet versnipperd raakt, door berichten in je eigen bubbel te plaatsen.”

Hij noemt LinkedIn als voorbeeld. „Dan denk je: Oké, ik plaats het hier, want dan krijg ik lekker veel hartjes. Hier word ik alleen gevolgd door mijn eigen mensen die het toch wel met mij eens zijn.” Volgens Scheufler is dat niet wenselijk. „Het publieke debat is juist interessant dankzij mensen die het niet met jou eens zijn.”