De voorzitter van het Oekraïense parlement maakte woensdag bekend dat de minister van Buitenlandse Zaken, Dmytro Koeleba, zijn ontslag heeft ingediend. De stap komt in aanloop naar wijzigingen in het kabinet. Dinsdag kondigden al meerdere ministers en vicepremiers hun vertrek aan.

Het is volgens Kraft van Ermel-Nijland, als docent eigentijdse geschiedenis verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen, sterk de vraag of er vrijwillig voor ontslag gekozen is. „Je kunt ervan uitgaan dat die ministers min of meer de opdracht hebben gekregen. Als Zelensky wil dat je ontslag neemt, dan heb je dat te doen.”

Voor Koeleba ligt dat mogelijk anders. „Omdat Zelensky veranderingen wil, kan het de keuze van de minister zijn geweest daaraan mee te werken.”

Een handige zet van de president is het volgens de Oost-Europadeskundige niet. „Koeleba is een bekend gezicht en geniet sympathie bij de bondgenoten van Oekraïne. Hij is bovendien van huis uit een diplomaat. Die wil je gewoon op die post houden.”

Koersk

Waarom vindt de ontslagronde juist nu plaats?  Zelensky zelf zei dinsdagavond dat „de herfst uiterst belangrijk zal zijn en onze instellingen zo gestructureerd moeten worden dat Oekraïne alle resultaten kan behalen die nodig zijn”.

Dat is niet onaannemelijk volgens Kraft van Ermel-Nijland. „Oekraïne bevindt zich in een lastige positie. Rusland boekt terreinwinst in de Donbas. Oekraïne is dan wel een offensief in Koersk gestart, maar de grote vraag is of ze in staat zijn de veroverde gebieden vast te houden. Dat zal heel moeilijk worden. Je kunt verwachten dat Rusland daar troepen heen gaat sturen en voor het bezetten van een gebied heb je meer troepen nodig dan om het te veroveren. Daarom ziet het er voor Oekraïne niet fraai uit.”

Noodtoestand

Het wisselen van belangrijke posities past ook bij Zelensky’s stijl, vindt Kraft van Ermel-Nijland. „Hij heeft namelijk de neiging zichzelf te omringen met jaknikkers. En omdat er in Oekraïne een noodtoestand is, is de controlefunctie van het parlement op dit moment niet sterk. Daardoor kan Zelensky veel gedaan krijgen en dat gebeurt op een directieve manier.”

Ook de grote meningsverschillen binnen de regering zullen voor Zelensky reden zijn zo nu en dan mensen te vervangen, stelt de Oost-Europadeskundige. „Het is mogelijk dat achter de schermen een soort machtsstrijd woedt. Dat blijkt ook uit het ontslag van de Oekraïense opperbevelhebber Valeri Zaloezjny begin dit jaar.”

„Zelensky heeft de neiging zichzelf te omringen met jaknikkers ” - Nicolaas Kraft van Ermel-Nijland, Oost-Europadeskundige

Wat volgens de Oost-Europadeskundige ook meespeelt, is de poging om corruptie te bestrijden. Dat blijkt onder meer uit het ontslag van de minister van Oorlogsindustrie Oleksandr Kamysjin. „De oorlogsindustrie zit in een staatsbedrijf. Daar tiert corruptie welig en de lijntjes met het defensieapparaat zijn bovendien ondoorzichtig.”

Drones

Toch slaagde Kamysjin erin de productie van wapens, waaronder drones, op te voeren. „Als je naar die getallen kijkt, is zijn ontslag misschien verrassend. Tegelijkertijd is het de vraag of ze alles kunnen maken wat nodig is. In oorlogstijd heb je altijd aan alles tekort. Dat gegeven en de ondoorzichtige lijnen met defensie zal Zelensky hebben doen besluiten de minister de laan uit te sturen.”

Dat de nieuwe ministers –die nog benoemd moeten worden– een verschil kunnen maken, is volgens Kraft van Ermel-Nijland niet waarschijnlijk. „De poppetjes boven aan de piramide zijn belangrijk, maar uiteindelijk zit er een hele bestuurslaag onder. Wat Oekraïne nodig heeft, is een cultuuromslag. Om dat bereiken moet niet alleen corruptie worden tegengegaan, maar moeten ook lokale bestuursorganen meer macht krijgen en burgers meer betrokken worden.”

Naar de bevolking geeft Zelensky ook geen positief signaal af, vindt de Oost-Europadeskundige. „De burgers zijn eraan gewend dat dit zo gaat, maar voor het bredere vertrouwen is het niet gunstig. Hoe de nabije toekomst van Oekraïne eruitziet, is daarom interessant.”