Van woensdag tot en met vrijdag vindt in Peking de China-Afrikatop plaats. President Xi Jinping wil bij de vijftig aanwezige Afrikaanse leiders aandringen op de afname van meer Chinese goederen, maar speelt ook een politiek spel.
De driejaarlijkse ontmoeting tussen Chinese en Afrikaanse staatsleiders vindt deze week voor de negende keer plaats. Afrika is rijk vertegenwoordigd: op Eswatini na zijn uit alle landen afgevaardigden aanwezig.
Op de top hoopt China, dat te boek staat als de grootste bilaterale partner van Afrika, te bereiken dat het Afrikaanse continent meer Chinese goederen gaat importeren. Daarnaast hoopt Xi dat Afrika zich aansluit bij de opkomende groene energiesector.
Daarvoor lijken de eerste stappen al gezet. Zo reserveert Peking steeds meer geld voor zonneparken en elektrische autocentrales, terwijl wordt bezuinigd op bruggen, havens en spoorwegen. Die omslag is niet opmerkelijk, aangezien China met westerse beperkingen op de export van zonnepanelen en elektrische auto’s kampt.
Toch is het de vraag of die verschuiving voor Afrika voordelig is. Een ontwikkelingscontinent lijkt immers meer gebaat bij goede infrastructuur dan bij groene energie.
Bloemen
Naast export is voor China de handel in en toegang tot mineralen als koper, kobalt en lithium in landen als Botswana, Namibië en Zimbabwe ook een belangrijke reden voor de topontmoeting.
Al in de jaren 70 financierde Peking een 1860 kilometer lange spoorlijn tussen de Tanzaniaanse havenstad Dar es Salaam en de stad Kapiri Mposhi in Zambia, een route die dwars door het belangrijkste kopermijngebied van Afrika loopt. Daardoor ontving China de grondstof via het spoornetwerk dat het zelf had aangelegd.
Hoewel China de conferentie naar verwachting dicteert, heeft ook Afrika voordeel bij de economische samenwerking. Tot op heden exporteert Peking echter meer naar Afrika dan dat het Afrikaanse goederen importeert. Door op topniveau lagere importheffingen en snellere douane-inspecties af te spreken, zou daar verandering in moeten komen. Onder meer Afrikaanse bloemen, noten en thee kunnen op die manier makkelijker hun weg naar China vinden.
Daarnaast hoopt Afrika op meer leningen en Xi heeft beloofd die in ruil voor export en grondstoffen te verstrekken. Dat is voor Peking wel een risico. Vanwege schuldsanering in Afrikaanse economieën, zal China voorzichtig zijn met verdere financiële toezeggingen. En doordat ook de eigen economie hapert, zal het land extra op zijn tellen moeten passen.
Washington
Achter de China-Afrikatop gaan voor Peking overigens ook geopolitieke doelen schuil. „De Chinees-Afrikaanse samenwerking is gebaseerd op wederkerigheid”, zei Chinadeskundige Marina Rudyak van het Instituut voor Oost-Aziatische Studies van de Universiteit van Heidelberg in januari tegen de Duitse zender Deutsche Welle.
„Afrikaanse staten krijgen hulp van China en in ruil daarvoor krijgt Xi politieke steun ” - Marina Rudyak, Chinadeskundige
„Afrikaanse staten krijgen hulp van China in de vorm van handel en ontwikkelingshulp. En in ruil daarvoor krijgt Xi politieke steun”, stelt Rudyak. Bijvoorbeeld bij stemmingen in de Verenigde Naties als het gaat om zaken die relevant zijn voor China, waaronder de kwestie Taiwan.
Washington waarschuwt dan ook voor wat het ziet als „kwaadaardige invloed” van Peking. In 2022 zei het Witte Huis dat China probeerde „zijn eigen beperkte commerciële en geopolitieke belangen te bevorderen en transparantie te ondermijnen”.
De Afrikaanse landen zouden zelf echter geen enkele concurrentie tussen China en het Westen –dat ook meer toenadering tot Afrika zoekt– zien. „China legt wegen aan; het Westen brengt andere ontwikkelingsgoederen mee”, zei Rudyak. „En Afrika neemt wat het nodig heeft.”
