In een buitenwijk van de Nigeriaanse miljoenenstad Lagos, langs een snelweg, staat sinds enkele jaren een kasteelachtig gebouw met in de top een Chinese en een Nigeriaanse vlag. Een poort met een dikke stalen deur geeft toegang tot een grote binnenplaats, waaromheen tientallen winkeltjes zijn gegroepeerd. De Chinese tekens op de ramen en typisch oosterse accessoires zoals lampions maken dat een bezoeker zich in een buitenwijk van Peking waant.

Hij bevindt zich echter in het inmiddels zevende Chinese marktgebouw in Nigeria. Het wat haveloos ogende complex is in 2005 geopend door de vrouw van de toenmalige president Obasanjo en staat in de volksmond te boek als Chinatown. De winkeltjes worden gerund door Chinezen die hun producten tegen lage prijzen verkopen. Made in China.

Het gebouw is rood geverfd, de kleur die in de ogen van de Chinezen geluk en zegen brengt. Volgens de berichten doen de meeste Chinese handelaren in het complex inderdaad goede zaken. Sommige Nigeriaanse handelaren mopperen er echter over. Ze kunnen niet op tegen de lage prijzen van de Chinezen.

De aanwezigheid van Chinezen in Afrika beperkt zich niet tot Nigeria. Overal op het continent breiden de Chinezen hun activiteiten steeds verder uit, maar niet iedereen is er blij mee. In Afrika klinkt kritiek, maar meer nog in het Westen. China doet onbekommerd zaken met dubieuze regimes (Sudan, Zimbabwe) en zou enkel uit zijn op de grondstoffen van Afrika.

Voor Afrika zitten er veel positieve kanten aan de handel met China. China legt wegen aan in Kenia en Zambia, pijpleidingen in Sudan, spoorlijnen in Nigeria en wil stuwdammen gaan bouwen in Guinee. Het heeft de Democratische Republiek Congo onlangs aangeboden voor 9 miljard dollar aan infrastructuur aan te leggen. In ruil voor grondstoffen uiteraard, veel grondstoffen, maar de regering in Kinshasa vond het een prachtige deal.

„De Chinezen zijn onze vrienden”, zeggen veel Afrikanen dan ook. De Rwandese president Paul Kagame prees China onlangs nog uitvoerig. „De Chinezen brengen wat Afrika nodig heeft: investeringen en geld voor overheden en bedrijven”, aldus Kagame vorige maand in het Duitse Handelsblatt. Europese en Amerikaanse betrokkenheid daarentegen „hebben Afrika niet vooruitgeholpen.”

Volgens een onderzoek uit juni 2007 van het gerenommeerde Amerikaanse Pew Research Center duiden veel Afrikanen de Chinese invloed als positief. In Kenia, Ivoorkust en Ghana wordt de invloed van China door 90 procent of meer van de bevolking als verrijkend beschouwd. Ook in de andere onderzochte landen waardeert een (zeer) ruime meerderheid van de bevolking de Chinese invloed als gunstig.

De sympathie voor de invloed van Amerika is in alle landen lager en soms zelfs veel lager (Tanzania: 78 tegenover 38 procent), hoewel in landen als Ivoorkust en Ghana ook de Verenigde Staten door 80 procent van de bevolking positief gewaardeerd worden. Enige uitzondering op het beeld vormt Zuid-Afrika, waar nauwelijks de helft de Chinese invloed als positief duidt, maar 55 procent blij is met de Amerikaanse invloed.

Het algemene gevoelen in Afrika is dat China meer respect toont voor Afrika dan westerse landen. Het Westen stelt voorwaarden aan leningen en handelsrelaties, zoals goed bestuur en liberalisering van de markt. China vraagt de Afrikaanse landen enkel Taiwan niet te erkennen en politieke steun te geven aan China in internationale verbanden zoals de VN, maar bemoeit zich in principe niet met de interne politiek.

China benadrukt dat het in de handel met Afrika gaat om een win-winsituatie. China heeft veel hulpbronnen nodig en Afrika ontwikkeling. Maar China is volgens eigen rapporten bovenal uit op vrede en ontwikkeling en is van mening dat die zaken niet bereikt worden door het uitoefenen van druk.

Duidelijk is echter dat China in de toekomst steeds minder makkelijk een politiek van non-interventie zal kunnen voeren. Analisten wijzen erop dat China de afgelopen jaren zo veel in Afrika heeft geïnvesteerd dat het er niet aan ontkomt zich actiever te bemoeien met de interne politiek. Handel gedijt nu eenmaal niet in een oorlogssituatie of onder een zwaar protectionistisch beleid.

Daarnaast is het de vraag hoever China in Afrika kan gaan. Lokale ambachtslieden dreigen de dupe te worden van goedkope Chinese import. Wanneer het rood van het Chinese succes te veel gaat concurreren met het rood van de Afrikaanse aarde, zal China wellicht veel draagvlak verliezen.

In Egypte komen morgen en maandag Chinese en Afrikaanse regeringsleiders bijeen voor de vierde China-Afrikatop. Daar worden naar verwachting belangrijke besluiten genomen voor de betrekkingen tussen beide landen in de komende drie jaar.