„Rare kannibalenverhalen”, maar ook angst voor de gevolgen in het hiernamaals weerhouden Marokkaanse Nederlanders van orgaandonatie. „Als op sociale media gezegd wordt dat orgaandonatie haram –verboden– is, gaan jongeren daar zonder meer in mee.”
Vooral onder Marokkaanse en Turkse Nederlanders is de weerstand tegen orgaandonatie groot, bleek woensdag uit de nieuwste cijfers van het Donorregister. Onder Turken geeft ongeveer 10 procent toestemming, onder Marokkanen is dat slechts 4 procent.
Angst is in deze kwestie een sleutelwoord, zegt Souad Achour. Zij leidde in het verleden donordialogen, bijeenkomsten voor mensen met een migratieachtergrond. Daarbij legden zij en haar collega’s uit wat orgaandonatie is en hoe een donatie in zijn werk gaat. Het thema is niet makkelijk, merkte Achour al snel. „Het gaat over de dood, over het ziekenhuis. Daarover praten is al een hele stap.”
Zoektocht
Voor Achour, zelf een Marokkaanse moslima, is de angst van mensen heel begrijpelijk. „Ook al was ik voorlichter, ik heb me eerst ook geregistreerd met nee. Ik vond het nadenken over de dood eng en wist ook niet zeker of orgaandonatie mocht vanuit mijn geloof.” Na een zoektocht, waarin de ene imam haar vertelde dat orgaandonatie wel mag in de islam, en de andere dat het niet mag, veranderde Achour na een aantal maanden toch haar registratie naar ”toestemming”. „Ik ben nu overtuigd donor. Wie één mens redt, redt de hele mensheid, zegt de Koran.”
„Ik vond het nadenken over de dood eng en wist ook niet zeker of orgaandonatie mocht vanuit mijn geloof” - Souad Achour, oud-voorlichter orgaandonatie
Naast angst voor straf in het hiernamaals hebben sommige mensen met een migratieachtergrond ook wantrouwen richting ziekenhuizen. „Een enkele keer zeiden mensen dat ze bang waren dat hun organen illegaal verhandeld zouden worden.”
Het grootste, terugkerende gesprekspunt was echter volgens Achour de vraag of iemand nu echt overleden is op het moment dat de organen worden uitgehaald. „„Ze pakken je organen als je nog leeft”, zeiden mensen tegen elkaar. Dat soort verhalen worden online verspreid.”
„Mensen zeiden tegen elkaar: Ze pakken je organen als je nog leeft” - Souad Achour, oud-voorlichter orgaandonatie
„Voor Turkse en Marokkaanse Nederlanders zijn beslissingen rondom orgaandonatie vaak nauw verbonden met hun islamitische overtuigingen en culturele waarden”, zegt Selim Kocadağ. Hij is geestelijk verzorger bij het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam en docent theologie en geestelijke verzorging aan de Islamic University of Applied Sciences Rotterdam.
Bronteksten
Maar of een moslim wel of geen orgaandonor mag zijn, is geen uitgemaakte zaak. Doordat orgaandonatie een moderne kwestie is, zijn er in de islamitische bronteksten geen specifieke regels te vinden over het onderwerp, schreef de Vereniging van Imams in Nederland (VIN). Volgens de vereniging stelt de „overgrote meerderheid” van de islamitische geleerden dat orgaandonatie is toegestaan onder een aantal voorwaarden, zoals vrijwilligheid.
Een punt waarover de meningen van geleerden uiteen lopen, is de vraag wanneer iemand religieus gezien als overleden wordt beschouwd. Hierover bestaan twee meningen, zegt Kocadağ. De eerste luidt dat iemand die hersendood is, maar door middel van beademingsapparaten nog ademhaalt, religieus gezien als overleden kan worden beschouwd. De andere groep meent dat iemand pas daadwerkelijk is overleden als er geen enkel teken van leven meer in het lichaam te bespeuren is. Pas als het hart niet meer klopt en de bloedcirculatie is gestopt, zou de ziel het lichaam hebben verlaten.
Voor orgaandonatie is het juist van belang dat de bloedcirculatie nog intact is op het moment van uitname, zodat de organen nog bruikbaar zijn. Wie stelt dat de dood nog geen intrede heeft gedaan als iemand door machines nog ademt maar wel hersendood is, zal dus grote moeite hebben met orgaandonatie.
