De 38-jarige verdachte uit Waddinxveen was zich van geen kwaad bewust, maar kreeg een celstraf van een maand opgelegd door de Haagse rechtbank. Het delict? Hij had meer dan een jaar lang op platform Telegram antisemitische afbeeldingen verspreid, waaronder een foto waarop de verdachte de Hitlergroet brengt.

Het is een voorbeeld van het groeiende antisemitisme in Nederland. Het openbaar ministerie registreerde in 2023 122 uitingen van antisemitisme. Dat is meer dan tweemaal zo veel als in 2022. Volgens het EU-Bureau voor de grondrechten (FRA) groeide het aantal antisemitische incidenten sinds 7 oktober in sommige Europese landen met 400 procent.

Bewijs

Toch leidt deze stijging niet direct tot meer strafzaken en juridische veroordelingen. Dat komt ten eerste doordat het voor het OM lastig is discriminatie op grond van ras of geloof –waar antisemitisme in het strafrecht onder valt– te bewijzen.

„Discriminatie is een lastig, diffuus begrip. Het is niet altijd duidelijk wat daaronder valt”, zegt Ashley Terlouw, hoogleraar rechtssociologie aan de Radboud Universiteit. „Je voelt aan dat iemand uitschelden voor aap discriminerend kan zijn, maar iemand een olifant noemen niet.”

Ook de bewijsvoering kan volgens Terlouw een obstakel vormen in discriminatiezaken, waardoor relatief weinig discriminatiefeiten de rechtszaal halen. Volgens de Raad voor de rechtspraak classificeerde het OM in 2023 uiteindelijk 23 zaken als ”discriminatie antisemitisme”. In 2024 staat de teller tot nu toe op tien.

„Het bewijzen van wat iemand tegen je heeft gezegd, discriminatoire bejegening of belediging is enorm lastig”, zegt Terlouw. „Laat staan als het gaat om een discriminerend gebaar. In dat geval moet er een getuige zijn. Het aantonen van materiële of fysieke schade is gemakkelijker.”

Daarnaast is het een probleem dat grondrechten als vrijheid van meningsuiting en het verbod op discriminatie op gespannen voet met elkaar kunnen staan. „Neem de processen tegen Wilders”, zegt Terlouw. „Daaruit blijkt dat je wel negatieve dingen over de islam mag zeggen, maar niet over moslims.”

„Je voelt aan dat iemand uitschelden voor aap discriminerend kan zijn, maar iemand een olifant noemen niet” - Ashley Terlouw, hoogleraar rechtssociologie aan de Radboud Universiteit

Langdurige zaken

Of het groeiende antisemitisme tot meer strafzaken leidt, is ten tweede lastig te meten omdat het jaren kan duren voordat een zaak voor de rechter verschijnt. Zo stond de verdachte uit Waddinxveen in april van dit jaar voor de rechter, terwijl hij de berichten tussen januari 2022 en februari 2023 op Telegram plaatste. Het meten van het aantal antisemitische strafzaken per jaar kan daarom een vertekend beeld opleveren.

„Zoals bij elke andere zaak onderzoeken wij of er voldoende aanknopingspunten zijn om de verdachte te vervolgen”, zegt Evert Boerstra, persvoorlichter van het OM. Wanneer een discriminerend feit instroomt, kan het OM beslissen een verdachte voor de rechter te brengen. Het kan hem ook een schikking aanbieden of ervoor kiezen hem niet te vervolgen.

7 oktober

Bij de zaken die wel voor de rechter komen is het de vraag of ze het gevolg zijn van de oorlog tussen Israël en Hamas. In 2023 waren er slechts tien gevallen waarin het OM een verband met 7 oktober zag. In negen gevallen ging het om verdenking van groepsbelediging van Joden en in één geval van moslims. Zo werden in oktober 2023 een aantal mensen aangehouden die „kankerjoden” riepen naar deelnemers van een pro-Israël demonstratie. Voorlopige cijfers over 2024 heeft het OM nog niet.

De sterke stijging in het aantal antisemitische incidenten wordt volgens het OM vooral veroorzaakt door voetbalsupporters. Zo kwam er in juli 2024 „een stuwende kracht binnen een hooligangroep van de voetbalclub Feyenoord” voor de rechter in Den Haag te staan. Het maken van spandoeken met antisemitische teksten en het maken en verspreiden van foto’s daarvan kwamen hem op een gevangenisstraf te staan.