Wie zijn oor bij onze oosterburen te luisteren legt, moet wel tot de conclusie komen dat het land bange tijden beleeft. Op zondag 1 september vinden verkiezingen in Saksen en Thüringen plaats en drie weken later gaan de burgers in Brandenburg naar de stembus. Het gaat om deelstaatsverkiezingen, maar nu spreekt men over ”Schicksalwahlen” (noodlotsverkiezingen). Dat klinkt onheilspellend: de democratie loopt gevaar.
Met de vinger wordt gewezen naar de partij Alternative für Deutschland (AfD) die in de peilingen in alle drie de Oost-Duitse deelstaten op kop gaat.
Het vooruitzicht dat de rechts-radicale AfD de grootste wordt, baart de gevestigde partijen kopzorgen. De AfD doet hen denken aan de NSDAP die oorlog en ellende over Duitsland heeft afgeroepen. De binnenlandse veiligheidsdienst houdt de partij niet voor niets al jaren in de gaten en ziet haar als een bedreiging voor de democratische rechtsorde in Duitsland.
De oude partijen zien bovendien met lede ogen aan dat de groei van de AfD ten koste gaat van hun stemmen. Zo is het de vraag wat er overblijft van met name de Groenen en de liberale FDP in de drie deelstaten. Ook de sociaaldemocratische SPD zal klappen krijgen. De CDU heeft minder te duchten.
„De Duitse burger verliest op die manier het vertrouwen in de gevestigde partijen en kijkt om zich heen voor een alternatief”
In Duitsland gaan er stemmen op de AfD te verbieden, maar het is zeer de vraag of dat verstandig is. Al moet de dreiging die er van de AfD uitgaat zeker serieus worden genomen. Maar een partijverbod is niet zomaar geregeld en verschaft de AfD een martelaarsrol. Bovendien, wie de AfD aanvalt, bestookt indirect haar kiezers.
Wat is de reden voor het succes van de AfD? Dat hebben de rechtspopulisten te danken aan het feit dat ze stelling nemen tegen onder andere migratie. De regering in Berlijn doet er goed aan deze problemen aan te pakken, zodat de AfD geen munitie meer heeft. Maar wat doen de SPD, de Groenen en de FDP? Ze zitten voortdurend elkaar in de haren. De burger verliest op die manier het vertrouwen en kijkt om zich heen voor een alternatief.
Dan komen ze uit bij de AfD én bij de partij van Sahra Wagenknecht. Het is trouwens opvallend dat de links populistische Wagenknecht wel door de traditionele partijen wordt geaccepteerd, terwijl zij voor de Duitse eenwording lid was van de SED, de vroegere communistische partij van de DDR. Die partij was totaal ondemocratisch, maar daar zwijgt iedereen over, alsof alleen extreemrechts een gevaar vormt.
Politieke wetenschappers wijzen erop dat het gevaar van de AfD wordt overtrokken. De AfD kan straks immers nergens besturen, want niemand wil de partij in de deelstaatregering. Om een politicoloog te citeren: „Wie vandaag een dictatuur in Duitsland wil vestigen, kan dat niet op een legale manier doen, maar door een staatsgreep. Dat gevaar kan ik niet ontdekken.”
