Enerzijds blijft het Vaticaan euthanasie en hulp bij zelfdoding afwijzen, anderzijds constateert het dat het door de voortschrijdende wetenschap niet altijd gemakkelijk is grenzen scherp te trekken. Zo wijst de Rooms-Katholieke Kerk ook een agressieve medische behandeling van mensen die op sterven liggen af.

De Pauselijke Academie voor het Leven schrijft dit in een 88 bladzijden tellend ”Klein lexicon van het levenseinde”, dat haar voorzitter, monseigneur Vincenzo Paglia, vorige week donderdag aan paus Franciscus heeft overhandigd. Revolutionair is het standpunt van de academie niet. Paglia betoogde bij de presentatie van het document aan de pers dan ook dat het in wezen een logische voortzetting is van eerdere Vaticaanse documenten over het levenseinde.

Koerswijziging

Toch is er wel sprake van een koerswijziging ten opzichte van de „onbespreekbare ethische waarden” vanwaaruit het thema onder paus Benedictus XVI nog werd benaderd. Zo kan het volgens het nieuwe document onder bepaalde omstandigheden aanvaardbaar zijn om hydratatie en kunstmatige voeding stop te zetten wanneer de patiënt daar bewust om vraagt. Dat geldt ook wanneer hij daar niet meer toe in staat is, maar die wens heeft vastgelegd in een zogeheten biologisch testament. Wanneer de patiënt in vegetatieve staat verkeert, moet je je afvragen welke behandeling nog evenredig is, aldus Paglia. De keuze moet van geval tot geval worden gemaakt, waarbij de voorkeur uitgaat naar palliatieve kuren.

„Het gaat hier niet om het verloochenen van beginselen, maar om het vinden van oplossingen die de hele gemeenschap helpen” - Monseigneur Vincenzo Paglia, voorzitter Pauselijke Academie voor het Leven

In een democratische en pluralistische maatschappij moet er uitwisseling tussen verschillende standpunten mogelijk zijn, betoogde de prelaat. „Het gaat hier niet om het verloochenen van beginselen, maar om het vinden van oplossingen die de hele gemeenschap helpen. Het thema van het levenseinde raakt ons allen en mag niet ingeklemd raken tussen extreme en extremistische standpunten. We moeten ons rekenschap geven van de complexiteit van de situatie en daarom geen barricades opwerpen, maar uitnodigen tot een open debat dat ook politieke beslissingen kan beïnvloeden.”

Italië

Het ”Klein lexicon van het levenseinde” is vooral geïnspireerd door de situatie in Italië, waar euthanasie al meer dan twintig jaar een felomstreden politiek-juridisch thema is. Het land kent geen wettelijke regeling en opeenvolgende wetsvoorstellen sneuvelden steevast in politieke twisten, waarbij partijbelangen meestal boven ethische overwegingen gingen. Als gevolg daarvan is het beleid nu chaotisch. Aangeklaagden worden bij gebrek aan duidelijke richtlijnen meestal vrijgesproken en regelmatig worden terminale patiënten de grens overgesmokkeld naar euthanasieklinieken in Zwitserland.

Bij gebrek aan wetgeving stelde het Constitutionele Hof, het hoogste rechtsorgaan van Italië, inmiddels tweemaal –in 2019 en vorige maand– vast dat hulp bij zelfdoding niet in alle gevallen strafbaar is. Het Hof droeg daarbij het parlement op om nu eindelijk eens met een wet te komen, zodat de Italiaanse rechter weet waar hij aan toe is. Maar tevergeefs: slechts weinig Italiaanse politici voelen ervoor om een impopulair thema als dit aan te pakken.

In 2022 werd geprobeerd om middels een volksstemming de paragraaf ”moord met instemming van het slachtoffer” uit het Wetboek van Strafrecht te schrappen. Het Constitutionele Hof wees die aanvraag af, maar het debat erover zette de Rooms-Katholieke Kerk aan om ook haar bijdrage te leveren, in de vorm van het nu gepresenteerde lexicon. De bedoeling daarvan is om „een zo breed mogelijke overeenstemming te zoeken, met het oog op een wetgeving die rekening houdt met het welzijn van de mens en een correcte wetenschappelijke benadering”, verklaarde Paglia. Hij voegde eraan toe dat er aangepaste teksten voor andere landen in de maak zijn.