„Toen ik zag dat de Italiaanse organisatie Emergency voor zes maanden een traumachirurg zocht voor haar ziekenhuis in Kabul, hoefde ik niet lang na te denken”, vertelt Govaert in haar woonkamer in Zeist. Ze is net drie weken terug uit het land waar de taliban aan de macht zijn. „Ik wilde een sabbatical. Als je naar Afghanistan gaat, weet je dat je traumapatiënten gaat behandelen. Dat was precies wat ik zocht.”

Het is niet voor het eerst dat Govaert, verbonden aan het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMC), in het buitenland werkt. Zo heeft ze tijdens haar opleiding in Zambia en later als chirurg voor Artsen zonder Grenzen in Irak en Sierra Leone gewerkt.

Een verschil met Artsen zonder Grenzen is dat Emergency de ziekenhuizen zelf bouwt. Dat leidde in 2000 tot de renovatie van een voormalige Russische kleuterschool in Kabul, die een jaar later als ziekenhuis in gebruik werd genomen. Inmiddels is het een traumacentrum met onder meer drie operatiekamers, een intensive care met zes beademingsbedden, twaalf mediumcarebedden en een radiologieafdeling.

Schietpartij

Het ziekenhuis is veel beter dan de doorsnee Afghaanse ziekenhuizen, zegt Govaert. Maar te vergelijken met Nederland is het niet. „In het UMC Utrecht heb je voor elke botbreuk een aparte plaat en schroef. Hier zijn er maar een paar soorten. Hetzelfde geldt voor medicatie. Aanvoerlijnen zijn bovendien lang, omdat de meeste spullen uit Europa moeten komen.”

Toch is het centrum een uitkomst voor het noodlijdende Afghanistan. „De zorg in het land is grotendeels failliet en omdat de mensen straatarm zijn, kunnen ze medische hulp nauwelijks betalen. Zo’n 80 procent van de bevolking leeft van minder dan 1 dollar per dag. Emergency biedt de zorg gratis aan. Omdat het een traumacentrum is, worden voornamelijk patiënten met schot- of steekwonden en mijnletsel opgenomen.”

„Omdat Afghanen straatarm zijn, kunnen ze medische hulp nauwelijks betalen” - Geertje Govaert, traumachirurg

Dergelijke verwondingen zijn in Afghanistan dagelijkse praktijk, is de ervaring van de traumachirurg. „Er zijn conflicten binnen politieke en religieuze groeperingen, maar ook families zijn met elkaar in strijd. Ik was een keer aan het opereren toen er op de stoep van het ziekenhuis een schietpartij plaatsvond tussen de verschillende families van de patiënten die ik die avond behandelde. Dat is een bizarre gewaarwording.”

Suikerfeest

Ook voor buitenlanders is Afghanistan niet veilig. Toch had Govaert geen angst om naar het land af te reizen. „Ngo’s hebben hun zaken goed geregeld. Zo mag je nooit ergens alleen naartoe.” Wel werd Govaert met haar gezelschap verschillende keren aangehouden door de taliban. Tot grote problemen leidde dat nooit. „Onze papieren werden gecontroleerd, maar daarna konden we snel doorrijden. Dat komt omdat ze ons hard nodig hebben. Zonder de inzet van buitenlandse ngo’s redden de taliban het niet.”

Moet je eigenlijk wel met hen samen willen werken? „Absoluut”, reageert Govaert beslist. „Zij zijn de machthebbers. Je kunt daar van alles van vinden, maar wij kunnen niet anders. Wij zijn er om hulp te bieden, niet om een politiek spel te spelen.”

Govaert zegt juist beschermd te zijn door de taliban. „IS is een vijand van de taliban en heeft het op buitenlanders gemunt. In april vierden moslims het Suikerfeest en juist tijdens feestdagen is de kans op een aanslag groot. Om onze veiligheid te waarborgen, zetten de taliban de straat af en parkeerden een pick-up met een paar soldaten in de achterbak voor onze voordeur. Het klinkt gek, maar in feite waren zij onze bewaker.”

Hoofddoek

In haar vrije tijd moest de traumachirurg altijd op de compound blijven. De afstand tussen het huis –waar ze met ongeveer twintig andere medewerkers verbleef– en het ziekenhuis is niet groot. „Om daar te komen hoefden we alleen maar de straat over te steken. Dat voelde nooit onveilig, hoewel ik wel altijd een keer extra naar links en rechts keek.”

Van de strenge shariawetgeving die de taliban hanteren, had Govaert weinig last. „Op straat ging ik gesluierd. Verder zijn er de kledingvoorschriften, zoals een verbod op het dragen van een korte broek of korte mouwen. In de compound waren de regels iets losser. Daar hoefde ik bijvoorbeeld geen hoofddoek op. Wel werd van me verwacht dat ik geen blote armen of benen had, ook uit respect voor het geloof van de lokale staf.”

„Bij verschillende jonge slachtoffers heb ik meerdere ledematen moeten amputeren ” - Geertje Govaert, traumachirurg

Terugblikkend op haar reis vond ze de letsels bij kinderen het meest heftig. „Omdat de oorlog al meer dan 40 jaar duurt, liggen overal mijnen. Kinderen rapen die op, maar op een gegeven moment ontploffen ze. Bij verschillende jonge slachtoffers heb ik meerdere ledematen moeten amputeren.”

Toch overheerst dankbaarheid. „Ik heb veel ingrepen gedaan die ik normaal niet zou doen. Iemand met hersenletsel zou ik in Nederland doorverwijzen naar een neurochirurg. Maar in Kabul moest ik de operatie zelf uitvoeren. Daar heb ik veel van geleerd.” Ook de mentaliteit van de lokale staf blijft Govaert bij. „Afghanen zijn ontzettend aardige mensen. Ondanks dat ze dagelijks leed zien, zijn ze nooit verbitterd. Dat vergeet ik nooit meer.”