Hoewel de Colombianen al twee eeuwen onafhankelijk zijn van de Spaanse overheersing, is deze koloniale uitdrukking nog altijd alomtegenwoordig in het Colombiaanse taalgebruik. Met koloniaal feodalisme of klassenongelijkheid heeft de uitdrukking niets meer te maken. Sumercé betekent niet meer dan je of u, een koosnaam die in alle sociale situaties toepasbaar is. Van de serveerster in een restaurant –„Waarmee kan ik Uwe Genade van dienst zijn”– tot vrienden onder elkaar –„Heb je tijd voor een koffie, Uwe Genade?”– tot echtgenoten, waarbij Uwe Genade een liefdevolle genegenheid uitdrukt voor de wederhelft, gelijk aan ”mi amor” (mijn lief) of ”corazón” (hart).

In koloniale tijden stond Uwe Genade symbool voor hiërarchie en onderdanigheid. Het was de titel waarmee slaven en horigen hun bazen aanspraken. Met het verdwijnen van de slavernij raakte ook Su Merced in onbruik op het Amerikaanse continent.

Respect

Behalve in Colombia. Daar bleef Uwe Genade de gangbare aanspreekvorm in Boyacá, een Andesregio waar de hiërarchische verhoudingen van de kolonie eeuwenlang voortduurden. Uwe Genade raakte daar zo ingeburgerd, dat de titel in de loop van de 20e eeuw een nieuwe betekenis kreeg: een aanspreekvorm om respect en vriendschap uit te drukken.

Nu gebeurt het wel vaker dat de bevolking van afgelegen regio’s aan archaïsch taalgebruik blijft vasthouden. Maar met de trek van de arme boeren van Boyacá naar hoofdstad Bogota gebeurde iets opvallends. Het Su Merced van de Boyacenses –een boerenuitdrukking– raakte niet in de vergetelheid, maar werd gaandeweg overgenomen door de hoofdstadbewoners en ingekort tot sumercé. Het woord is nu onderdeel van het typische vocabulaire van Centraal-Colombia en staat niet meer symbool voor koloniale ongelijkheid, maar voor genegenheid en culturele identiteit.

Klassenongelijkheid

Niet alle Colombianen zijn het daarmee eens. Voor sommigen staat het woord symbool voor de klassenongelijkheid die het land nog altijd verscheurt – een erfenis uit de koloniale tijd en de aanleiding voor meer dan een halve eeuw van gewapend conflict. Uwe Genade mag dan onschuldig klinken, het kan ook geïnterpreteerd worden als het vergoelijken of rechtvaardigen van die hiërarchische verhoudingen, zeggen critici.

Gelukkig telt de Colombiaanse ”slang” genoeg andere aanspreekvormen, vrij van koloniale controversie. De meest gebezigde in de straten van Bogota is het simpele ”veci”, de Spaanse afkorting voor buurman of buurvrouw. Of je werkelijk in de buurt woont, doet er niet toe. Net als sumercé gaat het om het tonen van hoffelijkheid, en daar zijn de vriendelijke Colombianen goed in.