Het was altijd heel gewoon dat vissers hun onbedoelde bijvangst teruggooiden in zee, maar sinds enkele jaren is dat in de Europese Unie verboden. Alles moet mee naar land om geregistreerd te worden. Omdat Nederland hier nauwelijks op controleert, stelde de Europese Commissie Nederland in 2021 in gebreke, net als Frankrijk, Spanje, Ierland en België.

In stilte heeft de Europese Commissie nu besloten om de juridische procedure tegen deze landen in te trekken, meldt de Financial Times. Het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur bevestigt dit. De reden is volgens de zakenkrant dat vrijwel álle Europese landen met een visindustrie de aanlandplicht gebrekkig controleren. Daar is voor de Commissie geen beginnen aan.

„De aanlandplicht is geen doorslaand succes”, zegt visserij-expert Irene Kingma van The Fisheries Secretariat, een organisatie voor duurzame visserij. „Eigenlijk kon je dat bij de introductie al voorspellen. Zonder controle kun je niet verwachten dat vissers alle bijvangst meenemen.”

De regels gelden sinds 2019 voor vissoorten waarvoor vangstbeperkingen zijn ingesteld, de visquota. Vissers waren gewend om vis terug te gooien als die bijvoorbeeld te klein of beschadigd is, of als de gevangen soort weinig waarde heeft. Ook kan het quotum voor de vissoort uitgeput zijn.

Als voorbeeld noemt Kingma de vissers die tong vangen door met een sleepnet over de zeebodem te gaan. „Daarbij is 60 procent bijvangst geen uitzondering. Volgens de regels mag je die niet teruggooien en moet je alles nauwkeurig bijhouden. Als je te veel kabeljauw als bijvangst in het net hebt, en het quotum daarvoor is bereikt, moet je zelfs stoppen met vissen.” Hierdoor is het verleidelijk om de bijvangst overboord te zetten.

Verspilling

De aanlandplicht moet verspilling tegengaan en vissers stimuleren om preciezer te gaan vissen. Door ander vistuig te gebruiken zouden ze de ongewenste bijvangst kunnen verminderen. Dat is goed voor de visstand.

Maar volgens de visserij-industrie is deze regeling problematisch. De vissersboot is sneller vol met al die ongewenste vis. Ook sterven de vissen dan allemaal; door het teruggooien blijft ten minste een deel in leven. Verder wordt de meegenomen bijvangst onttrokken aan het ecosysteem van de zee, zeggen vissers.

De aanlandplicht is moeilijk te handhaven, zei de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) op de website. „Dit komt doordat er niet altijd een inspecteur aan boord van de vissersvaartuigen kan zijn.” Ook zijn de regels complex, mede door de uitzonderingen.

De internationale milieuorganisatie ClientEarth begon een juridische procedure om betere controle op de visvangst in Nederland af te dwingen. Die slaagde niet. Maar in de uitspraak schreef de rechter vorig jaar: „Niet betwist is dat de NVWA signalen heeft dat binnen de Nederlandse zeevisserij wordt gefraudeerd en dat regels mogelijk structureel niet worden nageleefd. Ook wordt niet betwist dat het toezicht op die regels niet aan de daarvoor geldende normen voldeed.”

Selectiever

De hoop van Brussel was dat vissers selectiever gaan vissen, zegt Kingma. „Maar verplicht is het niet en vissers zullen niet snel een vrijwillige maatregel nemen als die geld kost. Zodra je ander vistuig gebruikt om je bijvangst te verminderen, kan dat ten koste gaan van de vis die je juist wilt binnenhalen.”

„Zodra je ander vistuig gebruikt om je bijvangst te verminderen, kan dat ten koste gaan van de vis die je juist wilt binnenhalen” - Irene Kingma, visserij-expert

In Denemarken is er wel werk van gemaakt, zegt Kingma. Daar kwamen camera’s aan boord van schepen om de vangst van kreeften in de gaten te houden. „In de Waddenzee is het gebruik van speciale netten verplicht voor de garnalenvangst. Het gaat om netten met een flap of een brievenbus, waardoor haaien kunnen ontsnappen.”

ClientEarth is teleurgesteld in het besluit van de Europese Commissie en vindt dat Brussel te weinig doet om het zeeleven te beschermen.

Kingma vermoedt dat de Europese Commissie de procedure tegen Nederland laat lopen, omdat Europa aan een nieuw controlesysteem voor de visserij werkt. „Daarvoor is al afgesproken dat een deel van de Europese vissersvloot over enkele jaren cameracontrole krijgt.” Ondanks al het protest vanuit de visserijsector.