Op de A58 bij Roosendaal crashte woensdag een vliegtuigje. Daarbij kwam de piloot om het leven. Veel vaker ging het recent mis . Hoe veilig is de kleine luchtvaart?
„Dit komt hard binnen. Het grijpt ons aan dat de vlieger bij de crash op de A58 is overleden”, zegt Mark Rademaker. Hij is voorman van de Nederlandse tak van de Aircraft Owners and Pilots Association, een brancheorganisatie (1300 leden) binnen de kleine luchtvaart. De afgelopen weken waren vliegtuigjes ettelijke keren betrokken bij een ongeval (zie kader).
„Dat er de afgelopen tijd zo veel incidenten waren, baart ons zorgen”, zegt Rademaker. „Al zeg ik niet dat de kleine luchtvaart onveilig is.”
Er leven ook zorgen bij de Inspectie Leefomgeving en Transport van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Dat blijkt uit het in april gepubliceerde rapport ”Staat van de Luchtvaart 2023”. Het aantal ernstige incidenten en ongevallen in de kleine luchtvaart „daalt niet structureel”. Ook in 2023 deden zich dodelijke ongevallen voor.
De rapportage rept van „toenemende complexiteit van vliegen in Nederland”, ook vanwege de komst van hoge windmolens en meer oefenruimte voor Defensie. Dat alles kan de kans op ongevallen vergroten. „Het luchtruim is druk.” Ook vraagt nieuwe technologie, waaronder elektrisch vliegen, „nieuwe vaardigheden van piloten”.
Opvallend genoeg kondigde de Onderzoeksraad voor Veiligheid recent een onderzoek aan naar het zogeheten ”airproxen” in de kleine luchtvaart. Daarbij dreigen luchtvaartuigen te botsen. In 2023 startte de onderzoeksraad een onderzoek naar negen van die incidenten. Zo passeerden twee vliegtuigjes op 8 oktober elkaar „rakelings” op vliegveld Midden-Zeeland.
Routine
Voor vliegers is het van het grootste belang om „de routine op peil te houden”, benadrukt Rademaker. „Zorg dat je niet roestig wordt. Wees kritisch op jezelf, vlieg met enige regelmaat.”
Een „gedegen vluchtvoorbereiding” is essentieel. „Houd de weersomstandigheden in de gaten. Weet waar het luchtruim tijdelijk is afgesloten, vanwege bijvoorbeeld militaire oefeningen.” Pijnpunt is dat het luchtruim „complexer” wordt. „Vergelijk het met een hindernissenbaan waar steeds meer obstakels op belanden.”
Is het verstandig dat bijvoorbeeld zeventigers nog in een sportvliegtuigje kruipen? „Iemand van in de zeventig kan nog vliegen als een scheermes. Vliegers worden vanaf hun vijftigste jaarlijks gekeurd. Ook wordt van piloten om de paar jaar een hartfilmpje gemaakt.”
Stoep
Gebruik je gezonde verstand. Dat zou luitenant-kolonel b.d. Bob van Asselt, vroeger dertig jaar vlieger bij de luchtmacht, iedere piloot willen inprenten. „Ga niet alleen zwoegen op het leren van wetgeving en protocollen. Procedures zijn niet heilig. Soms moet je daarvan afwijken om ongelukken te voorkomen. Stel dat op de weg iemand op je auto afrijdt. Dan kan het verstandig zijn de stoep op te rijden. Dat mag officieel niet, maar is dan de beste oplossing.”
Vliegers in de kleine luchtvaart zouden onderling meer moeten spreken over bijna-ongevallen of juist over zaken die wel goed verliepen. „Daar leer je van. Waarom vloog je iets naar links op de landingsbaan, welke invloed had de wind? Zorg voor een open cultuur, zonder mensen na een fout meteen af te branden of uit te lachen.”
„Procedures zijn niet heilig; soms moet je daar juist van afwijken om ongelukken te voorkomen ” - Bob van Asselt, geeft veiligheidstrainingen in luchtvaart
Ken je beperkingen, adviseert Van Asselt, die veiligheidstrainingen geeft. „Onderschat de invloed van stress niet. Ga niet de lucht in als je net ruzie hebt gehad. Kijk letterlijk in de spiegel. Ben ik fit genoeg?”
In 2022 telde Nederland 2603 luchtvaartuigen (exclusief drones), in 2002 waren dat er 2447, becijferde het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum. Op de elf regionale, kleinere vliegvelden vonden in 2023 356.000 vliegtuigbewegingen plaats, aldus het CBS.
In 2014 concludeerde de Onderzoeksraad voor Veiligheid in een rapport dat de kleine luchtvaart „aanmerkelijk onveiliger” is dan de grote luchtvaart. Zo stortte in de periode 2005-2012 bij 24 ongevallen in de kleine luchtvaart het luchtvaarttuig neer. Daarbij vielen veertien doden en acht ernstig gewonden.
„Vergelijk het luchtruim met een hindernisbaan waar steeds meer obstakels op zijn beland” - Mark Rademaker, voorman branchevereniging
Gevaarlijk
De kleine luchtvaart blijkt „een relatief gevaarlijke sport”. In de periode 2005-2011 eindigden vier op de 1 miljoen vluchten in de kleine luchtvaart in een fataal ongeval. In de grote luchtvaart ligt dat cijfer tien keer zo laag: 4 tot 5 van de 10 miljoen vluchten eindigden fataal. Ook vergeleken met het wegverkeer komt de sportvliegerij er ongunstig af. In de kleine luchtvaart vielen 1,2 doden per 1000 luchtvaartuigen. In dezelfde periode vielen jaarlijks 0,05 doden per 1000 auto’s.
Belangrijkste oorzaken van ongevallen in de kleine luchtvaart zijn „gebrek aan vliegvaardigheden” en onvermogen om risico’s te kunnen inschatten, concludeerde de onderzoeksraad.
Met de deugdelijkheid van vliegtuigjes zit het „door de bank genomen” wel goed, stelt Van Asselt. Vliegtuigjes zijn vaker voorzien van grote reddingsparachutes waar een crashend vliegtuigje onder komt te hangen. In juli 2022 overleefde een piloot in het Belgische Brugge een crash met zo’n parachute .
