Breukers, dierenarts van praktijk Lingehoeve Diergeneeskunde in het Betuwse Lienden, is de hele dag op pad geweest. Vaker dan normaal kwam hij bij schapenhouders. Die kampen met beesten met blauwtonginfecties. „Er zijn veel zieke dieren. Intussen zijn er tientallen doodgegaan, terwijl we nog maar aan het begin van de uitbraak staan.”

Waarom kwam deze uitbraak voor u niet onverwacht?

Breukers: „We hebben in 2007-2008 ook een uitbraak van blauwtong gehad. Toen dachten we dat het virus door het winterweer zou zijn uitgeroeid. Maar dat was niet het geval. Destijds hadden we te maken met blauwtongvirus type 8. Dat hebben we door een rijksvaccinatieprogramma kunnen uitroeien. Na één jaar waren we ervan af.”

We hebben nu te maken met blauwtongvirus type 3. Maakt dat nog verschil?

„Jazeker. Type 8 was afkomstig uit het Middellandse Zeegebied. Waar het huidige type 3 vandaan komt, is onbekend. Het dook op rond Vinkeveen. Er gaan geruchten dat het via Schiphol Nederland is binnengekomen.”

Ook lijkt type 3 ernstiger uit te pakken dan type 8. Besmette dieren krijgen koorts en zwellingen van hun tong en lippen. In ernstige gevallen kleurt de tong blauw. De dieren eten niet meer en gaan  dood .

Momenteel is blauwtong niet het enige probleem dat schapenhouders parten speelt, vervolgt Breukers. „Sinds vorige maand speelt er ook een ernstige infectie met de bloedzuigende rode lebmaagworm, haemonchus. Voordat blauwtong begon, hadden we daardoor al veel dode dieren.”

Hoe weet u waaraan een schaap is doodgegaan?

„De rode lebmaagworm vertroebelt het beeld. Maar we weten uit de blauwtonginfecties vorig jaar dat van schapen die niet zijn gevaccineerd driekwart doodgaat. Uit recente cijfers van de kadaverophaaldienst Rendac blijkt dat ze momenteel door het hele land dode schapen ophalen, ook in gebieden waar nauwelijks blauwtong voorkomt. Dat is een indicatie dat het wormprobleem er een rol bij speelt. Gevaccineerde schapen gaan ook dood. De worminfectie speelt ze waarschijnlijk ook parten. Hun immuniteit is nu niet goed genoeg. Eén prik was gewoon te weinig.”

Werkt het vaccin dan wel?

„Jawel, maar niet zo goed als verwacht. **** Ik heb gehoord dat er meerdere gevaccineerde schapen doodgegaan zouden zijn aan blauwtong. Ik heb voornamelijk klanten bezocht die hun schapen niet hebben gevaccineerd. Daar trof ik meerdere ernstig zieke dieren aan.”

Het valt op het kaartje van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit op dat de infectie nu vooral Oost- en Zuid-Nederland heeft getroffen. Hoe komt dat?

„Afgelopen najaar was een heel heftige uitbraak van type 3 in de provincie Utrecht. Daar is een groot deel van de dieren besmet geraakt. Er is toen volop gevaccineerd. Hier, in de Betuwe, is 90 procent van de schapen ingeënt en slechts 50 procent van de koeien. Daardoor zijn hier meer vatbare dieren.”

Pakt blauwtong ook andere herkauwers dan schapen aan?

„Geiten hebben er niet veel last van. Bij de uitbraak in 2007 ben ik geen enkele keer bij een zieke geit geroepen. Dat is nu weer exact hetzelfde. Maar koeien kunnen er wel degelijk aan doodgaan. Vorig jaar was er een oversterfte van 6000 koeien, hoogstwaarschijnlijk door blauwtong.”

Nieuws in beeld

Het blauwtongvirus verspreidt zich snel door Nederland onder herkauwers zoals schapen, geiten en koeien. beeld ANP, Sander Koning

Schapen worden massaal gevaccineerd tegen het blauwtongvirus. beeld ANP, Jilmer Postma

Een schaap besmet met het blauwtongvirus. De ziekte verspreidt snel door Nederland onder herkauwers zoals schapen, geiten en koeien. Ongeveer driekwart van de besmette dieren gaat dood aan de ziekte. beeld ANP, Sander Koning

Een schaap besmet met het blauwtongvirus. De ziekte verspreidt snel door Nederland onder herkauwers zoals schapen, geiten en koeien. Ongeveer 75 procent van de besmette dieren gaat dood aan de ziekte. beeld ANP, Sander Koning

Schapen worden gevaccineerd tegen het blauwtongvirus. Tienduizenden schapen gingen vorig jaar dood toen ze besmet raakten met het blauwtongvirus door knutten. beeld ANP, Jilmer Postma

Hoe verwacht u dat de ziekte zich zal ontwikkelen?

„Blauwtonginfecties gaan meestal door tot november. Wij vaccineren het hele seizoen. Daarnaast gaan we gevaccineerde schapen boosteren: ze krijgen dan een tweede prik.”

Wat kunnen veehouders zelf doen om het aantal besmettingen terug te dringen?

„Niet zo veel. Er bestaan vliegwerende middelen, maar die zijn niet effectief. Veehouders kunnen hun dieren ’s avonds ook opstallen. Want de knut is vooral rond de schemertijd actief. En een boostervaccinatie geeft waarschijnlijk een betere immuniteit.”

Hoeveel dieren zullen naar verwachting doodgaan door deze blauwtonginfectie?

Breukers maakt even een snelle rekensom. „We hebben 650.000 schapen in Nederland. Stel, er raken 400.000 schapen besmet. Daarvan is 10 procent niet gevaccineerd, dan zou daarvan driekwart of 30.000 doodgaan. Van de gevaccineerde zouden er ook enkele duizenden kunnen doodgaan. Er zijn meer koeien dan schapen in Nederland. De helft van de koeien is gevaccineerd, dus daarvan zullen er ook vele duizenden sneuvelen.”

„Blauwtong is dit jaar vroeg begonnen; het zal een massale slachting gaan aanrichten” - Wim Breukers, dierenarts Lienden

Dat is een voorzichtige schatting. Vaak worden alleen de eerste dode dieren nog gemeld. Maar als je er vervolgens tien, twintig of honderd hebt gehad, stop je vanzelf met melden. Dat is gewoon niet te doen. Daarbij komt: blauwtong is dit jaar vroeg begonnen. Het zal een massale slachting gaan aanrichten.”