Welk lot wacht partijloos premier Dick Schoof?
Of het kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB ooit de boeken zal ingaan als extraparlementair is hoogst twijfelachtig. De man die het kabinet gaat leiden is dat in elk geval wel. Partijloos premier Dick Schoof (67) wacht daarmee vooral een eenzame rol.
Dick Schoof bereidt zich al enige weken voor op zijn nieuwe baan. De afgelopen dagen probeerde een hele rits aan topambtenaren, raadsadviseurs en voorlichters de oud-AIVD-chef klaar te stomen voor zijn nieuwe rol als premier. Dat gebeurde op het Catshuis, de ambtswoning van premiers die door Schoofs recentste voorgangers Rutte, Balkenende, Kok en Lubbers overigens alleen voor functionele doeleinden werd gebruikt.
Of de pogingen afdoende zijn geweest om Schoof goed voorbereid aan zijn klus te laten beginnen, wordt deze week duidelijk. Woensdag ondergaat de voormalig spionagebaas zijn eerste echte vuurdoop. Als premier spreekt hij dan de regeringsverklaring uit, om die vervolgens een dag later te verdedigen. De oppositie in spe loopt zich al geruime tijd warm en weet precies waar de pijnpunten van de aantredende coalitie liggen, namelijk bij de samenwerking met de PVV.
Omstreden uitspraken
Schoof zal donderdag dus onder meer een antwoord moeten hebben op de vraag wat hij vindt van omstreden uitspraken van verschillende door de PVV naar voren geschoven ministers uit zijn kabinet. Want heel veel nieuws is er daarnaast niet te bespreken. Het regeerprogramma moet nog worden geschreven, en wat er in het hoofdlijnenakkoord staat, kan iedereen inmiddels wel dromen.
Omstreden PVV-bewindslieden zal Schoof op zo’n manier moeten verdedigen dat VVD en NSC daarmee geen aanstoot aan zullen nemen. Binnen die partijen heerst nog altijd ongemak over de samenwerking met Geert Wilders.
Bemiddelingssessies
Als Schoof onvoorzien conflicten moet sussen tussen PVV, VVD en NSC komt zijn extraparlementaire status hem wellicht goed uit. Denkbaar is ook dat de ministerraad een aaneenrijging wordt van bemiddelingssessies; de politieke scheidslijnen lopen dwars door Schoofs eigen bewindsploeg, die tegen de afspraak in grotendeels is bemenst vanuit de coalitiepartijen. Daar komt nog eens bij dat alle vier de partijen die departementen naar zich hebben toegetrokken waarmee ze zich het liefst willen profileren. Zo kreeg Wilders (PVV) Asiel en Migratie en ging Landbouw naar Van der Plas (BBB).
In conflictsituaties levert Schoofs onafhankelijkheid hem dus misschien een voordeel op, tegelijkertijd maakt die status hem ook kwetsbaar. Als onafhankelijk premier heeft hij immers geen partij waar hij de nodige informatie vandaan kan halen. Premier Rutte beschikte daar wel over en wist politieke problemen vaak al ver voor de wekelijkse ministerraden te tackelen via zijn contacten in de VVD. De vergaderingen in de ministerraad zouden daarmee onder Schoof zomaar eens langer kunnen gaan duren.
„Dat brengt hem in een machteloze positie” - Paul Bovend’Eert, hoogleraar staatsrecht
Machteloze positie
Naar verluidt gaan de coalitiepartijen vanaf deze week weer wekelijks vergaderen met de door hen naar voren geschoven ministers en staatssecretarissen. Dergelijke overleggen zijn gebruikelijk binnen een normaal parlementair meerderheidskabinet. Als die straks worden georganiseerd dan is Schoof vermoedelijk de enige die daar niet aan mee zal doen.
Een ander nadeel voor Schoof: hij is geen politiek leider van een van de regeringspartijen en daardoor anders dan Rutte niet in staat een kabinet te laten vallen. „Dat brengt hem in een machteloze positie”, zei staatsrechtgeleerde Paul Bovend’Eert vorige week op NPO Radio 1.
Tot op welke hoogte hij dat manco kan compenseren door zijn gezag te laten gelden, moet nog blijken. In hoeverre de politiek leiders van VVD, NSC en BBB en vooral PVV hem daarvoor ruimte gunnen eveneens.
