De gereformeerde gezindte is verlegen met de problematiek van deze wereld. Omdat ze te veel nadruk legt op het geestelijke. Omdat ze slecht kan luisteren. Laten we daarom net als Salomo vragen om wijsheid, ofwel een luisterend hart.
Vooropgesteld: ik waardeer het zeer dat ds. M. van Reenen in zijn artikel ”Weten we wel raad met de vragen van 2024?” ( RD 22-6 ) een indringende vraag aan de orde stelt. Ik ben zo vrij het antwoord op deze vraag direct maar te geven: In onze gereformeerde gezindte weten we de antwoorden eigenlijk niet te geven. We zijn verlegen met de problematiek van deze wereld. Dat is een zaak die ons allen aan het hart moet gaan. Het zijn namelijk de vragen waarmee onze jongeren worstelen en waarmee we op de werkvloer geconfronteerd worden.
Ik zie de opiniebijdrage van mijn collega als een aanzet tot een gesprek en ik ga daar dan ook graag op in. Terecht constateert hij dat er maar weinig principieel zeer doordachte boeken verschijnen. Maar wat daarvoor wel moet doorgaan, beantwoordt niet de vragen waarop we antwoorden zoeken. Ook het sluiten van de gelederen zal het antwoord niet geven. Hooguit verscherpt dat alleen maar de verhoudingen tussen kerk en wereld. En uitgerekend dat helpt niet bij het vinden van antwoorden op de vragen van deze tijd.
Nadruk op het geestelijke
Een belangrijke reden waarom de gereformeerde gezindte geen antwoord op de huidige vragen kan formuleren, is dat zij lijdt aan een zekere vorm van gnosticisme. Deze vroegchristelijke ketterse beweging maakte een scherp onderscheid tussen lichaam en geest. In navolging van de Griekse filosoof Plato werd het aardse lichaam ondergewaardeerd en de geest opgehemeld. Het lichaam werd gezien als de kerker waarin de ziel gevangen zat. Uiteindelijk deed het lichaam er niet toe, maar ging het om het behoud van het geestelijke. Juist door die nadruk op het geestelijke komen we in de gereformeerde gezindte niet veel verder dan het publiceren van prekenbundels en levensbeschrijvingen.
De anglicaanse ethicus Oliver O’Donovan wijst er in zijn boek ” Resurrection and Moral Order ” op dat het kruis van Jezus Christus juist in deze wereld is opgericht. Hij bedoelt daarmee te zeggen dat God in Jezus Christus het op deze wereld heeft voorzien. Uitgerekend deze wereld, die door de zonde is getekend, wil Hij vernieuwen. Dat heeft stevige gevolgen voor hoe wij over deze wereld hebben te denken. Het gaat niet alleen om de redding van de ziel maar uiteindelijk ook om de redding van deze wereld. Uiteraard met dien verstande dat de redding van beide niet aan ons is maar aan God.
Valkuil
Een andere reden waarom wij als gereformeerde gezindte geen antwoorden op actuele vragen hebben, ligt volgens mij in het feit dat wij zo moeilijk kunnen luisteren. Mijn collega werpt tussen haakjes de problematiek rond gender op. Hij benoemt die –samen met andere vragen– als een front waartegen onze gezindte zich moet keren. Maar waar wij de militaire taal van het front gebruiken, zijn de stellingen al betrokken en is het gesprek (vooral het naar elkaar luisteren) al gestaakt. Terwijl wij juist pas antwoorden kunnen formuleren als wij weten waarom deze vragen juist in onze tijd worden gesteld.
De jonge koning Salomo wist zich geroepen om leiding te geven aan het volk Israël. Uit alle dingen die hij aan de HEERE kon vragen, koos hij wijsheid. Het woord dat hiervoor in de grondtaal wordt gebruikt, wijst op een luisterend hart. Salomo peilde daarmee zijn eigen onvermogen om de problematiek van zijn tijd te kunnen verstaan. Te snel weten wij immers al wat de ander denkt en dan vullen we dat wel eventjes voor die persoon in. In plaats van wijsheid te beoefenen zijn we dan echter in de valkuil van de eigenwijsheid gevallen. Want we hebben vooral naar onszelf geluisterd.
Luisteren
Als we antwoorden willen geven op de vragen van deze tijd, dan hebben we de wijsheid nodig die Salomo van de HEERE ontving. In het boek Prediker wordt op een prachtige wijze duidelijk gemaakt dat deze luisterende wijsheid twee kanten kent. Enerzijds gaat het dan om het werkelijk doorluisteren van de geest van deze tijd. Dat vraagt geweldige moed en grote openheid. Het betekent namelijk dat we het durven uithouden met de vragen van nu, die soms zeer ongemakkelijk voor ons zijn en die geweldig kunnen schuren met ons eigen bestaan. Anderzijds laten we ons in die wijsheid beluisteren door de Geest van God en luisteren we naar welke weg Hij in de Schrift wijst. En let op: voor je het weet, wordt ook dat ongemakkelijk. Want de Bijbel is beslist geen boek dat gemakkelijke antwoorden geeft.
De auteur is vanuit de Hersteld Hervormde Kerk actief als krijgsmachtpredikant.
