Een ruimte zonder Mariabeelden en altaren? Dat is geen kerk, oordeelde het Italiaanse hooggerechtshof vorige week over een kleine baptistengemeente in Rome. Een uitspraak die de gemeente financieel in zwaar weer brengt. Hoe heeft het zover kunnen komen?
De gereformeerde baptistengemeente, die zo’n veertig leden telt, bevindt zich op loopafstand van het Colosseum. Een unieke plek voor een protestantse kerk in Rome. Wie niet weet dat hier christenen samenkomen, zou het roodbruine pand in de winkelstraat zo voorbijlopen.
Het raam naast de deur maakt duidelijk welke functie het gebouw heeft. Breccia di Roma, chiesa evangelica, is er met stickers op geplakt. Erboven hangen uitnodigingen voor diverse bijeenkomsten. Voor de zondagse kerkdienst, voor een lezing van de Amerikaanse apologeet Gavin Ortlund, voor een theologische cursus en een preek in het park.
Godswonder
De kerkzaal, een sobere witte ruimte met grijze plastic stoelen, is deze woensdag gevuld met protestantse voorgangers, theologen en studenten van over de hele wereld. Ze bezinnen zich een week lang op missionair werk in een rooms-katholieke context. En waar kun je dit beter doen dan in Rome? Maar nu hebben ze even koffiepauze.
Het is deze kerkzaal die al vijf jaar lang de hoofdrol speelt in een rechtszaak tussen de Italiaanse belastingdienst en Breccia di Roma. De gemeente, die zich baseert op de Baptist Confession van 1689 en wordt ondersteund door de Nederlandse stichting In de Rechte Straat, koopt het voormalige winkelpand in 2015.
„Een godswonder”, vertelt de Italiaanse prof. dr. Leonardo de Chirico (57), oprichter en voorganger van de gemeente, in zijn kantoortje in de kelder van het gebouw. „Het was voor het eerst in honderd jaar dat een protestantse kerk of organisatie een kerkgebouw aankocht in het oude centrum van Rome.”
Na maanden van gebed, fondsenwerving en een uitgebreide verbouwing neemt de gemeente de 150 vierkante meter in mei 2017 in gebruik. Omdat de Italiaanse wet voorziet in belastingvrijstelling voor gebedshuizen, dient de gemeente een aanvraag in om de bestemming van de ruimte te veranderen. Alle betrokken autoriteiten keuren het verzoek goed. De gemeente betaalt 6000 euro voor het doorvoeren van de wijziging en er lijkt niets aan de hand.
Tot op 21 november 2019 enkele inspecteurs van de Italiaanse nationale belastingdienst de ruimte komen onderzoeken. Ze nemen foto’s en maken aantekeningen. Ze willen controleren of de plaats inderdaad een plaats van aanbidding is.
Kort daarna komt er een bericht binnen van de rechtbank. De belastingdienst wil de toestemming om de functie van het gebouw aan te passen aanvechten bij de rechter. Het pand „mist de intrinsieke kenmerken van een religieus gebouw”.
„De belastingdienst hanteert een rooms-katholiek begrip van de religieuze ruimte” - Prof. dr. Leonardo de Chirico, voorganger en oprichter van Breccia di Roma
Als bewijsmateriaal bij het rapport voegt de inspectie foto’s toe van representatieve gebedsruimtes, zoals de San Silvestrokerk, de grote moskee in Rome en de synagoge van Rome. Allemaal buitengewoon sierlijke gebouwen, beladen met versieringen, altaren en kaarsen.
De Chirico, naast voorganger ook hoogleraar aan het Instituto di Formazione Evangelica e Documentazione in Padua: „De belastingdienst hanteert een rooms-katholiek begrip van de religieuze ruimte. In onze protestantse opvatting is een kerk een eenvoudige ruimte, zonder afbeeldingen en beelden. Bovendien is het aan religieuze gemeenschappen zelf om de kenmerken van een religieuze ruimte te definiëren, niet aan de staat.”
Discriminerend
De kleine gemeente huurt een advocaat in, stapt naar de rechtbank en wint de rechtszaak. Het boek kan echter nog niet worden gesloten, want de belastingdienst gaat in hoger beroep. Daar draait het vooral om de vraag wat de uiterlijke kenmerken van een kerk horen te zijn. De Chirico: „Wij hebben verschillende foto’s laten zien van islamitische gebedsruimtes en joodse synagogen die zijn vrijgesteld van belasting en er net zo sober uitzien onze kerk.” De kerk wint ook het tweede proces.
De belastingdienst geeft echter niet op. Na twee keer te hebben verloren, doet de fiscus een ultieme poging. Ze legt op 31 mei van dit jaar de zaak voor aan het hooggerechtshof. Het kleine eredienstcentrum, zo blijft het beweren, lijkt niet op een kerk en moet dus belasting betalen.
Vorige week donderdag komt er een onverwachte uitslag. Het Italiaanse hooggerechtshof stelt de belastingdienst in het gelijk en vernietigt de twee eerdere uitspraken. Het gebouw is volgens het hof geen kerk, „omdat de gemeente na de aankoop geen structurele veranderingen heeft aangebracht.”
De uitspraak is een grote teleurstelling voor De Chirico. „Zeer oneerlijk en discriminerend.” En hij zet het voortbestaan van de kleine gemeente onder grote druk. De gemeente moet jaarlijks minimaal 6000 euro aan belasting betalen. Een enorm bedrag voor een kleine gemeenschap zonder commerciële activiteiten. Daarbovenop komen de gerechtskosten en de achterstallige onroerendgoedbelasting van de afgelopen vijf jaar. In totaal gaat het om een bedrag van 50.000 euro.
Hoe hij dat bedrag bij elkaar gaat krijgen, weet de Romeinse voorganger nog niet. „We gaan op zoek naar sponsoren die ervan overtuigd zijn dat het Bijbelse geluid van de reformatie moet blijven klinken in de stad Rome.”
Geestelijke strijd
Hij ziet het hele proces als „een geestelijke strijd”. Vanaf de oprichting in 2010 is het de missie van de kerk om het Evangelie actief uit te dragen in de stad. De naam van de gemeente verwijst daar ook naar. Breccia betekent bres en duidt op een gebeurtenis uit 1870, toen het Italiaanse leger een bres sloeg in de muren van de stad die door de paus werd geregeerd. De actie bracht de pauselijke staat terug tot zijn huidige omvang (het gebied van het Vaticaan) en verminderde de wereldlijke macht van de Rooms-Katholieke Kerk. „Zo hoopt de gemeente een opening te zijn voor het Evangelie in Rome en in heel Italië.”
Breccia doet actief aan straatevangelisatie en is de afgelopen jaren twee kerkplantingsprojecten gestart, in de wijk San Paolo en Prati, nabij het Vaticaan. „Wij weten dat waar de voortgang van het Evangelie plaatsvindt, daar ook een strijd woedt”, zegt de voorganger. „Het zou voor Rome geen probleem zijn als we een kleine huisgroep zijn die onder de radar blijft. Maar nu we onze vleugels uitslaan en het Evangelie publiekelijk uitdragen, krijgen we te maken met tegenstand.”
„Wij weten dat waar de voortgang van het Evangelie plaatsvindt, daar ook een strijd woedt” - Prof. dr. Leonardo de Chirico, voorganger en oprichter van Breccia di Roma
Het verliezen van deze zaak heeft ook gevolgen voor andere protestantse kerken in Italië, zegt De Chirico. „Het zal lastiger worden om de functie van een gebouw te veranderen en vrijstelling van belasting te krijgen. Het is vooral nadelig voor protestantse kerken in grote steden als Rome waar de bouwruimte beperkt is.”
Hij kent een gemeente in de regio Milaan waarvan het gebouw vier jaar lang werd gesloten, omdat de lokale overheid het niet wilde registreren als godshuis. Na vier jaar procederen won de gemeente de zaak en kon ze terugkeren. Zover ziet hij het gelukkig nog niet komen in Rome.
Wel is de uitspraak van het Italiaanse hooggerechtshof definitief. Er is geen hoger beroep mogelijk binnen het Italiaanse rechtssysteem. De Chirico onderzoekt of het mogelijk is om naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg te stappen dan wel structurele veranderingen aan te brengen in het gebouw en opnieuw een verzoek in te dienen om erkend te worden als een kerk. Maar het is nog onduidelijk wat daarvoor nodig is.
„Wij vinden dat deze financiële bedreiging de verspreiding van Gods Woord in Rome niet mag stoppen” - Stichting In de Rechte Straat
Stichting In de Rechte Straat (IRS), die het evangelisatiewerk van diverse gereformeerde kerken in Italië ondersteunt, is een actie gestart om Breccia di Roma te helpen. „Wij vinden dat deze financiële bedreiging de verspreiding van Gods Woord in Rome niet mag stoppen. Wij willen deze gemeente praktisch helpen door bij te dragen aan het betalen van de belastingachterstanden.” Mensen kunnen een gift overmaken via de website van IRS.
Ondanks de financiële tegenslag heeft De Chirico vertrouwen in de toekomst. „Als gemeente weten we dat we op de juiste plek zijn en het juiste doen: het Woord van God als een vaandel omhooghouden in Rome en bidden voor een reformatie volgens het Evangelie. De overwinning is van de Heere, en Hij zal winnen. We zijn vastbeslotener dan ooit om door te gaan met Gods werk.”
