Volgens lokale bronnen zit de islamitische groep Allied Democratic Forces (ADF) erachter. Ook een reeks andere aanvallen in dezelfde week wordt aan deze strijders toegeschreven. Hoewel de ADF een van de oudste actieve rebellengroepen is in het gebied, is er maar weinig over bekend.

De ADF werd in de jaren 90 opgericht in het oosten van Uganda en nam de wapens op tegen president Yoweri Museveni, die sinds 1986 aan de macht is. De groep beweerde dat de regering-Museveni moslims vervolgde. Later werd de ADF ook actief in Oost-Congo.

„Met de aanvallen wil de ADF laten zien dat het leger de burgers niet kan beschermen” - Judith Verweijen, universitair docent internationale betrekkingen

Zo’n zes jaar geleden zwoeren de rebellen trouw aan Islamitische Staat. Maar die banden zijn vrij zwak, zegt Judith Verweijen, universitair docent internationale betrekkingen aan de Universiteit van Groningen. Zij doet sinds 2010 veldwerk in Congo. „IS stuurt financiële middelen, maar de ADF opereert verder autonoom."

Gewelddadiger

Volgens sommige onderzoekers is de ADF sinds de samenwerking gewelddadiger geworden, zegt Verweijen. „Maar we zien juist continuïteit; al in 2014, een paar jaar vóór die alliantie, begon de ADF op brute wijze burgers te doden. Ze vielen dorpen aan met machetes en hakten burgers in stukken. Sinds hun alliantie met IS heeft de ADF wat vaker gebruikgemaakt van explosieven, maar het grootste aantal slachtoffers komt nog altijd door kapmessen."

Moslimrebellen plegen bruut geweld in Congo. Het toegenomen geweld lijkt een reactie op militaire druk, zegt Verweijen. In 2014 begon het Congolese leger namelijk een groot offensief tegen de ADF. En sinds 2021 opereert het beter uitgeruste Oegandese leger op Congolees grondgebied om de rebellengroep op te jagen.

Met de slachtpartijen wil de ADF laten zien dat het Congolese leger de eigen burgers niet kan beschermen, denkt Verweijen. „Ze hopen dat dat een signaal is om de militaire operatie te staken. En door terreur te zaaien onder de bevolking willen ze dat burgers het leger niet actief helpen. De aanvallen worden ook gebruikt ter bevoorrading. De rebellen wonen in kampjes in het bos en zijn afhankelijk van plunderingen. De ideologische boodschap –niet-moslims aanvallen– komt daarbij, maar ik denk niet dat dat de primaire motivatie is."

Verweijen waarschuwt daarom voor een te grote nadruk op het IS-gedeelte van de ADF. „Door hen als outlet van IS te bestempelen, komen ze heel snel op verboden lijsten. Natuurlijk moet de financiering door IS stoppen, maar aangezien de ADF de meeste mensen met machetes doodt, gaat dat Congolezen niet veel helpen. Als je zo’n groep opjaagt en verspreidt over een gigantisch gebied waar ook burgers leven, dan moet je een plan hebben hoe je hen gaat beschermen."

Tot nu toe is het antwoord op groepen als de ADF altijd militair geweest”, vervolgt Verweijen. „Terwijl je soms toch moet onderhandelen, contact zoeken met leiders van de groepen, kijken of er een andere manier is om ze uit de bush te krijgen. Wat ga je zo’n groep bieden om te zorgen dat ze hun wapens neerleggen?"

Onwerkelijke omgeving

Het is „relatief onduidelijk” wat deze groep wil, zegt Verweijen. „Het hoofddoel, de regering van Uganda omverwerpen en de positie van moslims verbeteren, is verre van haalbaar. En voor de stichting van een islamitische staat is Congo een vrij onwerkelijke omgeving; maar zo’n 5 tot 10 procent van de bevolking in Congo is moslim, dus de steun van de lokale bevolking krijgen ze niet."

Congolese rekruten van de ADF worden volgens Verweijen „gekidnapt, gedwongen vastgehouden en aan een soort brainwash onderworpen”. „Dat geldt ook voor de vrouwen. De ADF profiteert niet van Congo’s mineralen en goud; ze moeten zich zo vaak verplaatsen dat ze geen stabiele inkomsten hebben. Er lijken niet echt concrete doelen te zijn in Congo." De rebellen wonen in kampen in het bos en zijn afhankelijk van plunderingen’