„Rol kerk voor migranten steeds groter”
Kerken gaan een steeds belangrijker rol spelen in de zorg voor vluchtelingen en migranten. Dat verwacht directeur Jurjen de Groot van Kerk in Actie, nu het nieuwe kabinet het „strengste asielbeleid ooit” heeft aangekondigd.
De situatie van vluchtelingen, migranten en mensen zonder verblijfspapieren lijkt er met de komst van het nieuwe kabinet „flink op achteruit te gaan”, zegt De Groot, directeur van Kerk in Actie, de diaconale organisatie van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Dinsdag bracht hij met een kleine delegatie een werkbezoek aan drie Utrechtse instellingen die zich inzetten voor migranten in de knel.
Om halftien neemt het gezelschap plaats in de ontmoetingsruimte van stichting De Toevlucht in Kanaleneiland. In de hoek staan enkele gitaren. Op een plank springen spellen zoals Backgammon en Rummikub in het oog. „Het lijkt een gewone huiskamer, maar deze is toch heel bijzonder”, stelt Karel Jungheim, vluchtelingenspecialist van de PKN, vast.
„Dit is de woonkamer van 24 mannen”, reageert coördinator Ageeth Weelink van De Toevlucht. Ze is vanaf de start, ruim tien jaar geleden, betrokken bij de dag- en nachtopvang voor ongedocumenteerde mannen. „We zijn vanuit de kerken begonnen, onder protest. In het begin lagen er matrassen op de grond. Op zondag werden ze aan de kant geschoven zodat we een kerkdienst konden houden.”
Een van de mannen die nu bij De Toevlucht verblijft, is Joseph, afkomstig uit Oost-Afrika. Hij werkte in zijn land als journalist en vluchtte vanwege „problemen met de overheid” naar Nederland, vertelt hij op de bank in de woonkamer. Na een asielprocedure van twee jaar werd zijn aanvraag afgewezen. Nadat hij in maart op straat belandde, kwam hij bij De Toevlucht terecht. „Afgewezen worden is heel moeilijk. Ik kwam hier met veel pijn.”
Niet elke uitgeprocedeerde asielzoeker komt in aanmerking voor een bed bij De Toevlucht, zegt Weelink. „We kijken of iemand een kans heeft om alsnog een verblijfsvergunning te krijgen en vangen mensen op die hun juridisch perspectief onderzoeken. Als iemand uit een veilig land komt, dertig jaar in Nederland is en niets anders wil dan hier blijven, helpen we niet.”
Luisterend oor
„We bieden een bed, maar ook begeleiding, medische en juridische hulp”, vult voorzitter Johannes Oosterbroek aan. De Toevlucht werkt daarbij samen met VluchtelingenWerk. Weelink wijst ook op de inzet van zo’n vijftig vrijwilligers. „Zij bieden een luisterend oor, hebben oog voor de menselijke maat, terwijl een asielprocedure vaak bewust onmenselijk is.”
Ongeveer twee derde van de mannen krijgt bij een herhaald asielverzoek alsnog een verblijfsvergunning, schetst Weelink. Marieke Sillevis Smitt, die pastorale zorg biedt aan ongedocumenteerde vluchtelingen, herkent dat. Ze wijst op drie geschilderde portretten aan de wand, van voormalige bezoekers van De Toevlucht. „Twee van hen hebben uiteindelijk een verblijfsvergunning gekregen. De derde is teruggekeerd zijn land, Guinee.”
Voor Joseph is het nog afwachten of een herhaald asielverzoek succes zal hebben. Op dit moment hoeft hij zich in ieder geval geen zorgen te maken om een slaapplek. „Ik kan niet beschrijven hoe blij ik ben met deze plek en de mensen hier. Bij De Toevlucht wordt het Evangelie vervuld, Mattheüs 11:28. Ik krijg hier niet alleen eten en onderdak, maar vind hier rust. Ik kan weer lachen. Er zijn activiteiten en op zondag ga ik naar de kerk.”
„Bij De Toevlucht wordt het Evangelie vervuld; ik krijg niet alleen eten en onderdak, maar vind hier rust” - Joseph, afgewezen asielzoeker
Voorzitter Oosterbroek maakt zich grote zorgen om de gevolgen van het beleid van het nieuwe kabinet voor vluchtelingen en migranten. „Dat gaat onoverkomelijke problemen opleveren”, verwacht hij. „Deze mensen zijn hier en ze blijven komen, maar het beleid van de overheid is ontkennen, ontmenselijken, wegkijken.”
In de richting van De Groot: „Wat is uw positie als Kerk in Actie? Wat stelt u tegenover de gure wind uit politiek Den Haag?” „Menselijke waardigheid staat voor ons centraal”, reageert de directeur. „Ieder mens heeft het recht gezien te worden, ongeacht zijn situatie. Er zijn mensen die tussen wal en schip vallen. Voor hen komen wij op.” De Groot wijst erop dat nog steeds „miljoenen” Nederlanders „bewogen zijn met andere mensen. Dat gaat het nieuwe kabinet niet tegenhouden.”
Villa Vrede
Even later bezoekt hij Villa Vrede, die dagopvang biedt aan ongedocumenteerden, aan de rand van Park Transwijk. „Alles is hier opgebouwd door bezoekers en vrijwilligers”, zegt coördinator Jaap Meeuwsen. „Onder onze bezoekers zijn stukadoors en vloerenleggers, maar werken mogen ze niet.”
Meeuwsen wijst op de „veerkracht” van de bezoekers. „Mensen komen getraumatiseerd in Nederland aan, vertellen een verhaal dat niet helemaal coherent is en worden afgewezen.” Als iemand hen vervolgens helpt om hun verhaal rustig op een rij te zetten en bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) te vertellen, krijgen ze meer dan eens alsnog een verblijfsvergunning, is zijn ervaring.
„Persoonlijke aandacht voor mensen levert veel meer op dan grote, harde woorden” - Jurjen de Groot, directeur Kerk in Actie
Villa Vrede biedt bezoekers activiteiten aan, zodat ze zich „kunnen blijven ontwikkelen”. Zo kunnen ze Nederlandse les, een presentatiecursus of een kapperscursus volgen. In de huiskamer laten twee mannen uit Nigeria een jas zien die ze met hergebruikte stoffen hebben gemaakt. De twintigers zijn geregeld te vinden in het naaiatelier van Huis van Vrede, een buurthuis en kerk in Kanaleneiland, waar de PKN-delegatie deze dinsdag een lunch krijgt aangeboden.
Wat De Groot „triggert” in de verhalen die hij tijdens het werkbezoek hoort, is „de waarde van nabijheid en persoonlijke aandacht voor mensen. Die aandacht levert veel meer op dan grote, harde woorden. De mens echt als mens zien, daar staan we als kerk voor.”
